MADDENİN ISI İLE ETKİLEŞİMİ sayfasının kaynağını görüntüle

==MADDENİN ISI İLE ETKİLEŞİMİ==
Enerji doğada farklı şekillerde karşımıza çıkabilir. Isı da bunlardan biridir. Evrendeki <u>bütün enerjilerin kaynağı güneştir</u>, güneş ile dünya arasında ısı alışverişi gerçekleşir ve bu alışveriş toprak, taş, su ve tüm maddelerin ısınmasına neden olur.

Bir maddeyi oluşturan taneciklerin sahip oldukları hareket (kinetik) enerjilerinin toplamına '''ısı''' denir. '''Sıcaklık''' ise buradaki bütün taneciklerin kinetik enerjilerinin ortalamasıdır.(yaklaşık bir taneciğin kinetik enerjisi) 

Sıcaklıkları farklı maddeler arasında sıcaklığı fazla olandan az olana doğru gerçekleşen ısı aktarımına ısı alışverişi denir.

Isı alışverişi maddelerin sıcaklıkları eşitleninceye kadar devam eder. Eşit sıcaklıktaki maddeler arasında ısı alışverişi durur.
{| class="infobox prettytablekirmizi"
|+Isı ve Sıcaklık Arasındaki Farklar
!ISI
!Sıcaklık
|-
|Isı bir enerji çeşidi
|Sıcaklık ise bir ölçümdür.
|-
|Isı kalorimetre kabı ile
|Sıcaklık termometre ile ölçülür.
|-
|Isı birimi kalori (cal) veya Joule,
|Sıcaklık birimi ise derecedir.
|-
|Isı, madde miktarına bağlıdır
|Sıcaklık ise madde miktarında bağlı değildir.
|}

==== ÖZ ISI ====
Bir maddenin 1 gramının sıcaklığını 1 °C değiştirmek için gerekli olan ısı miktarıdır. Maddenin cinsine göre öz ısısı maddenin ayırt edici bir özelliğidir. Birimi ise cal/g °C ya da J/g °C’tur. Uluslararası birim sisteminde (SI) öz ısı birimi J/g °C olarak kabul edilmektedir.
{| class="prettytableturuncu"
|+Bazı Maddelerin Öz Isı Değerleri
!Maddenin adı
!Öz ısı (Cal/g°C)
|-
|Su
|1.00
|-
|Buz
|0.50
|-
|Zeytinyağı
|0.47
|-
|Naftalin
|0.41
|-
|Hidrojen
|0.41
|-
|Oksijen
|0.22
|-
|Bor
|0.58
|}
'''Günlük Yaşamda Öz Isı:'''

* Elektrikli radyatörlerde su yerine yağ kullanılması yağın öz ısısının düşük olmasından kaynaklanır.
* Denizlerin karalardan geç ısınıp geç soğuması, suyun öz ısısının karaların öz ısısından daha fazla olması ile ilgilidir.
* Gündüz vakti, karalar denizden daha çabuk ısınır ve denizden karaya doğru serin rüzgârlar (gündüz meltemi) eser. Akşamları karalar denizlerden daha çabuk soğuduğu için de karadan denize doğru serin rüzgârlar (gece meltemi) eser.
* Yeni pişirilmiş peynirli ve patatesli böreklerden peynirli olan börek, patatesli olan böreğe göre daha çabuk soğur.
* Güneş altında kalan bir arabanın metal kısımlarının sıcaklığı, cam kısmının sıcaklığından fazla olur. Bunun sebebi demirden yapılı metal kısımların öz ısısının camın öz ısısından küçük olmasıdır.
* Aynı evde tahta zeminden fayansa bastığımızda ayağımız daha çok üşür. Bunun nedeni tahtanın öz ısısının fayansın öz ısısından büyük olmasıdır.
* Tavalarda ateşe temas eden metal kısım çabuk ısınırken elle tutulan tavanın sapı çok geç ısınır veya ısınmaz. Bunun sebebi metalin öz ısısının plastiğin öz ısısından küçük olmasıdır.
* Ocakta kaynayan yemeği karıştırmak için kullanılan metal ve tahta kaşıktan metal kaşığın tahta  kaşığa göre daha çabuk ısınması metalin öz ısısının tahtadan küçük olmasından kaynaklanır.

==== Isınmanın Maddenin Cinsine(Öz Isısına), Kütlesine, Sıcaklığa Bağlı Değişimi; ====
{| 
|- class="fencontainer mavi2" style="width:300px; height: 300px;"
!Isı-Kütle İlişkisi:</br>[[Dosya:Isı-kütle.png|300px]]</br>Aynı cins, farklı kütleli maddelere eşit ısı verildiğinde kütlesi az olan maddenin sıcaklık artışı fazla olur. Yani aralarında doğru orantı söz konusudur.
|-class="fencontainer kirmizi2" style="width:300px; height: 300px;"
!Isı-Öz ısı İlişkisi:</br>[[Dosya:Isı-özısı.png|300px]]</br>Isı ve öz ısı doğru orantılıdır. Kütleleri aynı, öz ısıları farklı maddeleri aynı sıcaklığa getirebilmek için verilmesi gereken ısılarda farklı olacaktır. Öz ısısı fazla olan maddeye daha fazla ısı verilmesi gerekmektedir.
|-class="fencontainer yesil2" style="width:350px; height: 300px;"
!Isı-Sıcaklık İlişkisi:</br>[[Dosya:Isı-Eneji.png|300px]]</br>Isı ve sıcaklık doğru orantılıdır. Bir maddeye ne kadar fazla ısı verilirse sıcaklığı da o kadar artar. Madde ne kadar ısı verirse sıcaklığı da o kadar azalır.
|}

<poem class="fencontainer">
{|
!
! colspan="3" style="border-top: 1px solid #ddd; color: red;"|kırağılaşma</br>[[Dosya:Sola kuvvet 12.png|80px|link=]]
!
|-
! rowspan="2" |[[Dosya:Aşağı sol icon 5.png|link=]]
! colspan="3" style="border-top: 1px solid #ddd;"|
! rowspan="2" |[[Dosya:Sol yukarı icon 2.png|link=]]
|-
!
!
!
|-
! [[Dosya:Katı Molekül.jpg|80px|link=]]</br>Katı
! style="color: red;"|<small><small>Erime</br>[[Dosya:Sağ icon 2.png|20px|link=]]</br>[[Dosya:Sol icon 2.png|20px|link=]]</br>Donma</small></small>
! [[Dosya:Su Molekül.jpg|80px|link=]]</br>Sıvı
! style="color: red;"|<small><small>buharlaşma</br>[[Dosya:Sağ icon 2.png|20px|link=]]</br>[[Dosya:Sol icon 2.png|20px|link=]]</br>yoğuşma</small></small>
! [[Dosya:Gaz Molekül.jpg|80px|link=]]</br>Gaz
|-
! rowspan="2" |[[Dosya:Sağ aşağı icon 2.png|link=]]
!
!
!
! rowspan="2" |[[Dosya:Yukarı sağ icon 5.png|link=]]
|-
! colspan="3" style="border-top: 1px solid #ddd; border-bottom: 1px solid #ddd; color: red;"|[[Dosya:Sağa kuvvet 12.png|80px|link=]]</br>süblimleşme
|}
</poem>

==== Hal Değişimi: ====
Maddelerin hâl değişimine uğrayabilmesi için ısı alması ya da vermesi gerekir. Isı alan katı bir maddenin tanecikleri arasındaki mesafe artar önce sıvı, ısı almaya devam ettiğinde ise gaz hâle geçer. Gaz haldeki bir madde ise ortama ısı verdiğinde tanecikleri arasındaki mesafe azalır önce sıvı daha sonra da katı hâle geçer.

Saf maddeler belirli bir sıcaklık değerlerinde hâl değiştirir. Maddelerin hâl değiştirdiği sıcaklık değerlerine '''hâl değiştirme sıcaklığı''' denir. Saf bir maddenin hal değişimi esnasında ısı verilmesine karşın  <u>sıcaklık değişmez</u>. Burada verilen ısı enerjisi tanecikler arasındaki mesafenin artması veya azalması için kullanırlar. Erime noktası, donma noktası, kaynama noktası ve yoğuşma noktası maddeler için ayırt edici özelliktir .Aynı madde için erime sıcaklığı, donma sıcaklığına; kaynama sıcaklığı ise yoğuşma sıcaklığına eşittir. Bir maddenin hâl değiştirmesi için gereken ısı miktarı, maddenin kütlesine ve cinsine bağlıdır. 

'''Hal Değişim Isıları:''' Hal değişim ısıları maddenin ayırt edici özelliğinden biridir. Birimi j/g’dır. Bir gram maddenin hal değişimi için gerekli olan ısı miktarına kal değişim ısısı denir.

Bir maddenin erime ısısı ve donma ısısı, buharlaşma ısısı ve yoğuşma ısısı birbirine eşittir.

'''Erime Isısı (L<sub>0</sub>) = Donma Isısı (L<sub>d</sub>), Buharlaşma Isısı (L<sub>b</sub>)=Yoğuşma Isısı(L<sub>y</sub>)'''

<noinclude>
[[category:KONULAR]][[category:ORTAOKUL KONULARI]][[category:8.SINIF KONULARI]][[category:8.SINIF MADDE VE ENDÜSTRİ KONULARI]]
</noinclude>