HÜCRE VE BÖLÜNMELER ÖDEVPEDİA

HAFTALIK OLARAK OKUL PLANINA GÖRE O HAFTA İŞLENEN KONULAR İLE ALAKALI OLARAK HAZIRLANAN ÖDEVPEDİA'YA HER ÇARŞAMBA YENİ BİR SAYFA EKLENMEKTEDİR. SİTEDE VAR OLAN BÜTÜN ÇALIŞMALAR OKUL BİLGİLERİNİ PEKİŞTİRME AMAÇLIDIR. BU NEDENLE ÖNCELİK OKUL DERSLERİ VE ÖDEVLERİ OLMALIDIR!

HÜCRE

Canlılarda canlılık özelliği gösteren en küçük yapı birimine hücre denir. Doğada yaşayan canlıların tamamı hücrelerden oluşmuştur. Doğada yaşayan canlılardan bazıları tek bir hücreden, bazıları da çok sayıda hücreden oluşmuştur. Doğadaki bütün canlıları oluşturan hücrelerin sayısı, büyüklüğü ve yapısı aynı değildir. Bu nedenle bitki ve hayvan hücreleri arasında benzerlik ve farklılıklar vardır. Hücrelerin bir çoğu çıplak gözle görülemez. Hücreleri inceleyebilmek için görüntüsünün büyütülmesini sağlayan mikroskop adı verilen araçlara ihtiyaç vardır.

Hücre ilk defa 1665 yılında Robert Hooke tarafından keşfedilmiştir. Robert Hooke şişe mantarından aldığı kesiti mikroskopta incelemiş ve oda şeklinde yapılar görmüştür. Gördüğü bu yapılara “HÜCRE” adını vermiştir.200 yıl sonra Brawn (1831) bitki hücresinde çekirdeği bulmuştur.

Hücrenin Temel Kısımları

1-Hücre zarı: "Plazma zarı" da denir. Hücreyi dış ortamdan ayıran, seçici geçirgen canlı yapıdır. Hücreyi çevreleyen birim zar ortalama olarak 75 Angström (75x10-7 mm) kalınlığındadır. Hücre zarı, gözenekli ve yarı geçirgen yapıya sahiptir. Esas yapı taşları lipit ve proteinlerdir. Hücre zarının yapısında protein, yağ ve karbonhidrat bulunur. Hücre zarının görevleri;

• Sitoplazmayı çevreleyerek hücreye şekil verir ve dağılmasını engeller.
• Madde alışverişini düzenler.
• Uyarı iletimi yapar.
• Hücrelerin birbirlerini tanımalarını sağlar.
• Hücreyi çepeçevre saran canlı ve esnek bir yapıdır.
• Tüm hücrelerde bulunur.
• Hayvan hücresinin dış kısmında sadece hücre zarı vardır. Bitki hücresinde ise hücre zarının dış kısmında ayrıca hücre duvarı vardır.

Hücre Duvarı(Hücre Çeperi)

• Sadece bitki hücrelerinde vardır.
• Cansız bir yapıdır, hücreye dayanıklılık ve sertlik kazandırır.
• Seçici geçirgen değil, tam geçirgen bir yapıya sahiptir.

2-Çekirdek: Hücre çekirdeği yani Nükleus, tanecikli ve lifli bir yapıya sahiptir. Hücreyi yönetir. Çekirdek zarı, nükleoplazma, kromozom ve çekirdekçikten oluşmaktadır. Canlılara ait birçok özellik bu yapıda depolanır. Kalıtım materyali olan DNA burada bulunur.

3-Sitoplazma: Hücrede yaşamsal faaliyetlerin gerçekleştiği kısımdır. Saydam ve akışkandır. Sitoplazmada bulunan ve yaşamsal faaliyetlerin gerçekleşmesini sağlayan yapılara organel denir.

Ökaryotik bir hücrenin yapısı: 1)Çekirdekçik 2) Çekirdek 3)Ribozom 4)Vezikül 5)Granüllü (Tanecikli) Endoplazmik Retikulum 6)Golgi Aygıtı 7)Sitoiskelet 8)Granülsüz (Düz) Endoplazmik Retikulum 9)Mitokondriler 10)Koful 11)Sitoplazma 12)Lizozom 13)Sentriyoller (Sentrozom)

Organeller ve Görevleri:

Vücut için organ ne ise hücre için de organel odur. Organelle sözcüğünden dilimize girmiştir. "-elle" son eki küçültme eki olup Türkçedeki "-cık" ekinin karşılığıdır. Türkçedeki tam karşılığıyla organcık(küçük organ). Özellikle karmaşık yapıdaki ökaryot hücrelerde birçok organel çeşidi bulunur.

Mitokondri: Hücrenin enerji meydana getirici üniteleridir. Organik moleküllerden kimyasal bağların kopmasıyla açığa çıkan enerji burada ATP şekline çevrilir. Enerji ihtiyacı fazla olan karaciğer, beyin ve çizgili kas hücrelerinde sayısı daha fazladır.

Ribozom: Bütün hücrelerde bulunur. Görevi protein sentezlemektir. En küçük organeldir.

Koful: Hücre içerisinde bulunan besin ve atık maddelerin depolandığı kısımdır. Bitki hücresinde büyük ve az sayıda, hayvan hücresinde küçük ve çok sayıda bulunur. Genç hücrelerde küçük, yaşlı hücrelerde ise tek tek ve büyüktür.

Endoplazmik Retikulum: Hücre içerisinde maddenin bir yerden başka bir yere taşınmasını ağlayan kanallar yani yollardır.

Lizozom: Hücrede sindirimin gerçekleştiği kısımdır. Hayvan hücresinde bulunur. Bitki hücresinde bulunmaz, fakat ilkel bitki hücrelerinde bulunur.

Sentrozom: Sadece hayvan hücresinde bulunur. Hücre bölünmesinde görev alırlar.

Golgi Cisimciği: Hücrede salgı üretilmesi ve paketlenmesinde görevlidir. Salgı yapan tükürük, gözyaşı ve ter bezlerinde sayıları fazladır.

Kloroplast: Sadece bitki hücrelerinde bulunur. Hücrede besin ve oksijenin üretildiği kısımdır. Yapısında klorofil bulunur. Fotosentezin gerçekleştiği kısımdır.

1 Aşağıda hücre ile alakalı olarak bazı organellerin ve kısımların yazılı olduğu kartlar verilmiştir. Bu karları yukarıdaki hangi kutuya atılması gerektiğini seçeneklerden işaretleyiniz.

 

			Koful
			Lizozom
			Kloroplast
			Endoplazmik Retikulum
			Ribozom
			Çekirdek
			Sentrozom
			Hücre Duvarı
			Hücre Zarı
			Mitokondri
			Sitoplazma
			Golgi Cisimciği

2 Aşağıda verilen şekilde yapıların isimleri harflerle belirtilmiştir. Bu harflerin yerine yazılması gereken yapıları yazınız.

 

A→ B→ C→ D→ E→ F→

AŞAĞIDA YER ALAN KAVRAMLARI, VERİLEN CÜMLELERDE BOŞ BIRAKILAN YERLERE UYGUN ŞEKİLDE YERLEŞTİRİNİZ.

Çekirdek	Doku	Hücre	Hayvan	Mikroskop	Sistem	Hücre zarı	Bitki	Stoplazma

1

Görev ve yapıları aynı olan hücrelerin oluşturduğu yapıya denir.

2

ve hücreleri iki farklı hücre tipine örnektir.

3

Benzer görevleri yapan organların bir araya gelmesiyle oluşan yapı bütününe denir.

4

Hem bitki hem hayvan hücrelerinde bulunan , hücrenin yönetim merkezidir.

5

Hücre çok küçük yapılı olduğu için onları ile incelemek mümkündür.

6

Hücre incelendiğinde , ve olmak üzere 3 temel kısımdan oluşur.

AŞAĞIDA VERİLEN BİLGİLER DOĞRU İSE "D", YANLIŞ ISE "Y" SEÇENEĞİNİ SEÇİNİZ.

1 D Y Bütün hücrelerde Hücre Duvarı bulunur. Robert Hooke Şişe mantarlarını inceleyerek gözlemlediği odacıklara hücre adı veren bilim insanıdır. Kromozomlar, DNA parçalarının ve özel proteinlerin birleşmesiyle oluşur. Bitki hücreleri yuvarlak ve hayvan hücreleri köşeli bir yapıya sahiptir. Benzer yapıya sahip hücreler bir araya gelerek dokuları oluşturur. 2 D Y Hücrede meynada gelen metabolik olayları mitokondri denetler ve düzenler. DNA hücrede gerçekleşen yaşamsal olayları kontrol edilmesinde görev alır. Kroloplast hayvan hücrelerinde bulunmaz. Sentrozom organeli hücre bölünmesinde rol alır. Gözümüzle göremediğimiz küçük yapıları büyülterek görmemizi sağlayan alete teleskop denir.

AŞAĞIDAKİ ÇOKTAN SEÇMELİ SORULARI CEVAPLAYINIZ.

1 Hücreye ait temel yapılar aşağıda numaralandırılmıştır.

Buna göre;

1. X yüksek oranda su içerir ve organeller bu yapı içerisinde bulunurlar.
2. Z hücrenin bütünlüğünü sağlar ve madde alış verişini kontrol eder.
3. Y hücresel faaliyetlerini yapıldığı kısımdır.

verilerinden hangileri doğrudur?

	A) 1 ve 2
	B) 1 ve 3
	C) 2 ve 3
	D) 1, 2 ve 3

2

Bu gün hücre içerisinde salgı, enerji ve sindirim görevlerini sağlayan üç organelden bahsedeceğiz.

Yukarıdaki cümleyi kurduktan derse başlayan öğretmen aşağıda ki hangi organeli derste anlatmamış olabilir?

	A) Lizozom
	B) Mitokondri
	C) Golgi Aygıtı
	D) Sentrozom

3 Kalıtım ile alakalı bazı birimler hakkında aşağıdaki bilgiler veriliyor.

• X, üzerinde protein kılıf oluşturarak Y'yi oluşturmaktadır.
• X'in belirli bir özelliğinden sorumlu görev birimine Z denir.

Buna göre X, Y ve Z ile ifade edilen kalıtım birimlerini adı nedir?

	X	Y	Z

	A) DNA Gen Kromozom
	B) Kromozom DNA Gen
	C) DNA Kromozom Gen
	D) Gen DNA Kromozom

4 Üzerinde hücreye ait yapıların yazlı olduğu kartlarla yapılan bir etkinlikte Sarı kutuya hem hayvan hem bitki hücresinde ortak kullanılan organeller Mavi kutuya sadece hayvan ve Yeşil kutuya sadece bitki hücrelerinde bulunan yapılar atılacaktır.

Kutuların içine atılan kartlar üzerine yazıldığında aşağıdakilerden hangisi gibi olması gerekir?

	A) hücre çeperi, kloroplast ribozom, mitokondri, koful sentrozom
	B) ribozom, mitokondri, koful sentrozom hücre çeperi, kloroplast
	C) sentrozom hücre çeperi, kloroplast ribozom, mitokondri, koful
	D) ribozom, mitokondri, koful hücre çeperi, kloroplast sentrozom

5

▲		→		DOKU		→		■
								↓
				★		←		SİSTEM

Şekildeki şemada canlıların canlılık özelliklerini gösteren en küçük yapı biriminden başlayarak oklar doğrultusunda ilerlendiğinde ▲, ■ ve ★ ile gösterilen alanlara gelecek ifadeler aşağıdaki şıklardan hangisinde doğru olarak verilmiştir?

	▲	■	★

	A) Hücre Organizma Organ
	B) Organ Hücre Organizma
	C) Hücre Organ Organizma
	D) Organizma Organ Hücre

6 Aşağıda bitki ve hayvan hücrelerinin görselleri verilmiştir.

Hayvan Hücresi
Bitki Hücresi

Bu yapılarla ilgili;

I-Bitki hücrelerinin köşeli bir yapıya sahip olmasının nedeni hücre çeperidir.

II- Her iki tip hücrede de kalıtım maddesi hücre çekirdeği içerisinde bulunur.

III-Bitki hücrelerinde bulunan kloroplast organeli bitkini besin ve oksijen üretmesini sağlar.

ifadelerinin hangileri doğrudur?

	A) I ve II
	B) II ve III
	C) I ve III
	D) I, II ve III

TEST

1 Canlının yapı taşı olan hücre 3 temel kısımdan oluşmaktadır. Bunlar çekirdek, sitoplazma ve hücre zarı olarak adlandırılırlar.

Aşağıda bir eriğin iç yapısı gösterilmiştir.

Burada gösterilen erik ve iç katmanları hücre yapısına benzetilecek olsa doğru eşleme nasıl olurdu?

	Kabuk	Yumuşak Bölge	Çekirdek

	A) Hücre Duvarı Sitoplazma Hücre Çekirdeği
	B) Hücre Zarı Hücre Çekirdeği Sitoplazma
	C) Hücre Zarı Sitoplazma Hücre Çekirdeği
	D) Sitoplazma Hücre Zarı Hücre Çekirdeği

2 Bitki ve hayvan hücreleri dıştan bakıldığında görünüş olarak birbirlerinden farklıdırlar. Çoğu organeller ortak olmasına rağmen hücre duvarı ve bazı organeller farklılık gösterir.

Aşağıda mikroskop ile fotoğraflanmış bir canlı kesiti yer almaktadır.

Bu kesit ile alakalı olarak;

I. Bitkiden alınmıştır.

II. Sentrozom bulunmaz.

III. Hücre duvarı mevcuttur.

yorumlarından hangileri doğrudur.

	A) Yalnız I
	B) I ve III
	C) II ve III
	D) I, II ve III

3 Kromozom, DNA ve DNA'dan alınmış bir gen parçası aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.

Görseldeki ilişki dikkate alındığında aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

	A) Kalıtsal özellik DNA üzerinde bulunan gen parçalarında bulunur.
	B) Kromozom DNA'nın görev birimidir.
	C) DNA, çift zincirli bir yapıya sahiptir.
	D) Kromozomda aynı bir iplik yumağı gibi DNA barındıran yapıdır.

4 Aşağıda canlı vücudunda bulunan yapılar verilmiştir.

Doku: Aynı görevi yapmak üzere bir araya gelmiş hücre topluluğu

Sistem: Organlardan bazılarının belli bir görevi yapmak üzere bir araya gelmesiyle oluşan yapı

Vücut: Canlının tamamını oluşturan sistemler topluluğu.

Organ: Çeşitli dokuların bir araya gelmesiyle oluşan vücut yapısı

Verilmiş olan bu yapılar basitten karmaşığa doğru nasıl sıralanır.

	A) Doku→Organ→Sistem→Vücut
	B) Doku→Sistem→Organ→Vücut
	C) Vücut→Sistem→Organ→Doku
	D) Vücut→Organ→Sistem→Doku

5

Organel	Görevi	Organel	Görevi
Mitokondri	Enerji üretir.	Sentrozom	Bölünmeyi sağlar.
Koful	Madde depolar	Endoplastik Retikulum	Madde taşır.
Ribozom	Protein sentezler.	Golgi cisimciği	Madde salgılar
Lizozom	Sindirim yapar.	Plastitler	Hücreye renk verir.

Yukarıdaki tabloda hücrede bulunan organellerin ana görevleri hakkında kısa bilgiler verilmiştir.

Yukarıdaki resimde ise besinin önce daha ufak parçalara ayrıldığı ve daha sonra oksijen yardımı ile enerjiye dönüştüğü bir şema verilmiştir.

Buna göre X ve Y hakkında verilen aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

	A) X organeli depolamada görevlidir.
	B) Y organeli mitokondri olabilir.
	C) X organeli gelişmiş bitkilerin hücrelerinde yer almaz.
	D) Y organeli görevini yapmak için oksijene ihtiyaç duyar.

6

♥Yuvarlaktır. ▲Ribozom bulunur. ◆Sentriyol bulunur.				■Kloroplast bulunur. ●Koful bulunur. ★Köşeli yapıya sahiptir.

Yukarıda bir öğrenci Sarı kutuya hayvan sadece hayvan hücresine ait, yeşil kutuya sadece bitki hücresine ait, maviye ise ikisine ait özellikleri yerleştirirken hata yapmıştır.

Buna göre öğrencinin hata yaptığı özelliklerin başındaki semboller nelerdir?

	A) ■ ve ♦
	B) ▲ ve ●
	C) ▲, ● ve ♦
	D) ♥ ve ★

7

Golgi Cisimciği	●			Hücrenin enerjisini sağlarım.
Mitokondri	●			Bitkinin fotosentez yapmasını sağlarım.
Kloroplast	●			Bitki hücresinde büyük, hayvan hücresinde küçüğüm. Depo yaparım.
				Salgı maddelerini oluştururum.

Yukarıdaki kutular ile organelleri eşleştricek olursak hangi renk kutu açıkta kalacaktır?

	A) Kırmızı
	B) Mavi
	C) Sarı
	D) Yeşil

8

		Benzer görev yapan hücreler birleşerek sistemleri oluşturuyor.
		D				Y
Sistemler birleşerek organizmayı oluşturuyor.						Benzer görev yapan dokular birleşerek organları oluşturuyor.
D	Y					D			Y
1.Çıkış				2.Çıkış		3.Çıkış				4.Çıkış

Verilen bilgilerin doğru(D) yada yanlış(Y) olmasına göre ilerlendiğinde hangi çıkışa ulaşır?

	A) 1.Çıkış
	B) 2.Çıkış
	C) 3.Çıkış
	D) 4.Çıkış