MADDE VE ENDÜSTRİ ÖDEVPEDİA

HAFTALIK OLARAK OKUL PLANINA GÖRE O HAFTA İŞLENEN KONULAR İLE ALAKALI OLARAK HAZIRLANAN ÖDEVPEDİA'YA HER ÇARŞAMBA YENİ BİR SAYFA EKLENMEKTEDİR. SİTEDE VAR OLAN BÜTÜN ÇALIŞMALAR OKUL BİLGİLERİNİ PEKİŞTİRME AMAÇLIDIR. BU NEDENLE ÖNCELİK OKUL DERSLERİ VE ÖDEVLERİ OLMALIDIR!

Peryodik Tablo

Henning Brand(1649)
1640'lı yıllarda yaptığı çalışmalar sonucunda fosfor elementini keşfetmiştir. Fosfor elementini keşfederken izlediği yöntemi açıklamasıyla diğer elementlerin bulunmasına ışık tutmuştur.

Johann Döbereiner (1780-1849)
1817 yılında, Johann Wolfgang Döbere Elementlerin sınıflandırılması ile ilgili ilk çalışmayı 1829 yılında yapmıştır. Benzer fiziksel ve kimyasal özelliklere sahip elementlerin üçlü gruplar şeklinde sıralanabileceğini söyledi. Buna da triadlar kuralı adını verdi. Örneğin; lityum, sodyum ve potasyum benzer özelliklere sahiptir ve aynı grupta olmalıdır.

Alexandre-Emile Beguyer de Chancourtois (1862)
Periyodik tablonun temelini atan kişidir. Bir silindirin çevresine element ve bazı iyonları yerleştirmiştir. Benzer özelliklerdeki elementler bu silindir üzerinde düşey satırlarda yer alıyordu. De Chancourtois, “Elementlerin özellikleri sayıların özellikleri ile ilişkilidir” dedi ve her yedi elementte bir özelliklerin tekrarlandığının farkına vardı.

John Newlands (1838 – 1898)
Kendi döneminde bilinen 62 elementi atom ağırlıklarına göre sıralamış ve ilk sekiz elementten sonra benzer özelliklerin tekrarlandığını keşfetmiştir. Tablosunu oluştururken müzikteki notalardan esinlenmiş ve oktav yasasını ortaya atmıştır.

Dimitri Ivanoviç Mendeleyev (1869)
Kendi döneminde bilinen elementleri atom ağırlıklarına göre sıralamış ve elementlerin düzenli olarak yenilenen özellikler gösterdiğini bulmuştur. 12 satır ve 8 sütundan oluşan periyodik tablosu günümüzde kullanılan periyodik sisteme oldukça benzerdir. Mendeleyev periyodik tablosunda keşfedilmemiş olan elementlerin yerini boş bırakmış, bu boşluklara gelecek elementlerin özellikleri hakkında öngörülerde bulunmuştur.

Julius Lothar Meyer (1870)
Elementleri benzer fiziksel özelliklerine göre sıralamıştır. Mendeleyev’le aynı dönemde çalışmış ve Mendeleyev’in periyodik cetvelindekine benzer sonuçlar elde etmiştir. Not: Meyer ve Mendeleyev birbirinden habersiz aynı sonuçları bulmuştur. Fakat Meyer elementleri benzer fiziksel özelliklerine göre, Mendeleyev ise atom ağırlıklarına göre sıralamıştır.

Henry G.J. Moseley, (1887-1915)
Moseley’e kadar oluşturulan periyodik tabloların bir çoğu artan atom ağırlıklarına (atom kütlelerine) göre oluşturulmuştur. Proton keşfedildikten sonra Moseley periyodik tablodaki elementleri proton sayılarına (atom numaralarına) göre tekrar sıralamıştır.

Glenn Seaborg (1940)
Periyodik tablodaki en son büyük değişiklik, Seaborg’un 1940'da plütonyumu bulmasıyla başladı. Plütonyumdan sonra bulunan elementler tablonun içine yerleştirilseydi oldukça uzun bir tablo olacaktı. Bu yüzden keşfedilen elementleri tablonun altına iki sıra halinde yerleştirdi.

Tarihi:

Yapısında tek cins atom bulunduran saf maddelere element denir. Günümüzde doğada bulunan element sayısı 90 civarındadır. Yapay elementlerle birlikte bu sayı günümüzde 118’dir. Elementlerin fiziksel ve kimyasal özelliklerindeki benzerliklerin fark edilmesi sınıflandırma çalışmalarını ortaya çıkarmıştır. Bilim insanları elementleri benzer özelliklerine göre gruplandırmışlardır. Bu çalışmaların sonucunda birçok element tablosu yani periyodik sistem(periyodik tablo) oluşmuştur. Elementlerin sınıflandırılmasının tarihsel gelişiminde Ateş, Toprak, Su, Hava gibi betimlendiği olsa da yakın tarihimizde aşağıdaki gibi olmuştur.

Günümüzde:

Modern periyodik cetvelde elementler artan atom numaralarına göre sıralanmıştır. Yatay satırlar( periyot), düşey sütunlar( gruplar) halinde düzenlenmiştir.

Periyodik cetvelde 7 periyot bulunur: 1. periyotta 2, 2. ve 3. periyotta 8, 4. periyotta 18, 5. periyotta 18, 6. periyotta 32 element bulunmaktadır. 7. periyot daha tamamlanmamıştır. 6. ve 7. periyodun 14 er elementi cetvelin altına yerleştirilmiştir. Bunlara Lantanitler ve aktinitler denmiştir.

Gruplar ise A ve B olmak üzere 2 türdür. 8 tane A ve 10 tane B grubu bulunmaktadır. Aynı gruptaki atomların kimyasal özellikleri benzerdir. Grupların bazılarının özel adları vardır. 1A grubu alkali metaller, 2A toprak alkali metaller, 3A grubu toprak metali, 4A grubu karbon grubu, 5A grubu azot grubu, 6A grubu oksijen grubu, 7A grubu halojenler, 8A grubu soygazlar ve B grupları geçiş metalleri şeklindedir.

PERİYODİK CETVELİN İSTİSNALARI;

• 1A grubunda hidrojen atomu hariç diğer atomlar metaldir.
• 1. Periyot hariç diğer periyotlar alkali metalle başlar.
• 3A grubundaki Bor(B) ametal özelliği gösterir.
• 7A grubunda ki Flor (F) yaptığı bileşiklerde sadece-1 değerlik alır.
• 8A grubunda ki helyum atomunun değerlik elektron sayısı 2 iken diğer atomların ki 8 dir.
• 7. Periyot hariç diğer periyotlar soygazla biter.
• Helyum hariç diğer soygaz atomlarından önce bir halojen atomu gelir.
• Geçiş metalleri 4.periyottan itibaren başlar.

PERİYODİK CETVELDE DEĞİŞEN ÖZELLİKLER

	Soldan sağa doğru gidildikçe;	Yukarıdan aşağıya doğru gidildikçe;
Atom Numarası	artar	artar
Kütle Numarası	artar	artar
Atom Çapı (hacmi)	küçülür	artar
Metalik Özellik	azalır	artar
Ametalik Özellik	artar	azalır
Proton Sayısı	artar	artar
Değerlik Elektron Sayısı	artar	değişmez
Elektron Verme İsteği	azalır	artar
Elektron Alma İsteği	artar	azalır

Elementlerin Sınıflandırılması

Metaller:

• Periyodik tablonun sol tarafında yer alırlar. Dikkat! Sol tarafta bulunan tek ametal hidrojendir.
• Oda sıcaklığında cıva hariç hepsi katı haldedir.
• Erime ve kaynama noktaları yüksektir.
• Elektirik ve ısıyı iyi iletirler.
• Elektronu sevmeyip hemen kurtulmak isterler. Kararlı hale geçmek için bileşiklerinde genellikle elektron veririler.
• Bileşiklerinde daima pozitif yüklü iyon(katyon) oluştururlar.
• Sadece ametallerle bileşik oluşturabilirler.
• Kendi aralarında bileşik oluşturamazlar.
• Kendi aralarında pirinç, çelik, bronz gibi homojen karışımlar olan alaşımları oluştururlar.
• Parlaktırlar, Işığı yansıtırlar.
• Doğada atomik yapıda bulunurlar.
• Tel ve levha haline gelebilirler.

Ametaller:

• Periyodik tablonun sağ tarafında yer alırlar.
• Oda sıcaklığında katı, sıvı ve gaz halde bulunabilirler.
• Elektrik ve ısıyı iletemezler. (Grafit hariç)
• Kararlı hale geçmek için bileşiklerinde genellikle elektron alma eğilimindedirler.
• Bileşiklerinde genellikle negatif yüklü iyon (anyon) oluştururlar.
• Kendi aralarında molekül yapılı, metallerle iyonik yapılı bileşik oluştururlar.
• Mattırlar.
• Doğada molekül yapılı olarak bulunurlar.
• Kırılgan olduklarından tel ve levha haline getrilemezler.

Soygazlar:

• Periyodik tablonun en sağında 8A grubunda yer alırlar.
• Tamamı gaz haldedir.
• Erime ve kaynama noktaları düşüktür.
• Hiç bir şekilde her hangi bir elementle tepkimeye girmezler. Çünkü kararlı yapıdadırlar. Katyon anyon oluşturmazlar.
• Kokusuz ve renksizdirler.

Yarı metaller:

• Tel ve levha haline getirilebilirler.
• Isı ve elektriği ametallerden iyi, metallerden kötü iletirler.
• Oda koşullarında katıdır.
• Parlak ya da mat görünümdedir.

1 Aşağıda metal, ametal, yarımetal ve soygazlara ait bazı özellikler verilmiştir. Verilen özellik metal ile alakalı ise      , ametal ile alakalı ise      , yarımetal ile alakalı ise      , soygazlar ile alakalı ise       kutucuğunu işaretleyiniz.

Metal=      Ametal=      Yarımetal=      Soygazlar=

 

				Yüzeyleri mattır.
				Yüzeyleri parlaktır.
				Bileşik oluşturmazlar.
				Genellikle moleküler halde bulunurlar.
				Isı ve elektriği iyi iletirler
				Isı ve elektriği iyi iletmezler
				Elektron alışverişi yapmazlar.
				Parlak veya mat olabilirler.
				Tel ve levha haline getirilemezler.
				Tel ve levha haline getirilirler.
				Erime ve kaynama noktaları düşüktür.
				Kendi aralarında alaşım oluştururlar.
				Oda koşullarında 3 halde de bulunabilirler.
				Tamamı atomik yapıdadır.

2 Aşağıda elementlerin elektron-katman ilişkisi verilmiştir. Bu elementlerin periyot ve grubunu alttaki kutucuklara yazınız.

	X elementi	Y elementi
	Z elementi	T elementi

X elementi: Periyot: , Grup: Y elementi: Periyot: , Grup: Z elementi: Periyot: , Grup: T elementi: Periyot: , Grup:

AŞAĞIDA YER ALAN KAVRAMLARI, VERİLEN CÜMLELERDE BOŞ BIRAKILAN YERLERE UYGUN ŞEKİLDE YERLEŞTİRİNİZ.

Yörünge	Periyot	Geçiş	Meyer	Ametaller	7 Adet	Moseley	Grup	Proton	Metaller

1

Periyodik sistemde satırlara denir. Periyodik sistemde toplam bulunur.

2

Periyodik sistemde sütunlara denir.

3

2. periyotta bulunan tüm elementlerin sayısı birbirine eşittir.

4

Bir elementin grup numarası sayısına bakılarak bulunabilir.

5

B grubu elementlerine metalleri de denir.

6

periyodik tablodaki elementleri proton sayılarına (atom numaralarına) göre tekrar sıralamıştır.

7

elementleri benzer fiziksel özelliklerine göre sıralamıştır.

8

periyodik tablonun sol tarafında yer alırken, periyodik tablonun sağ tarafında yer alır.

AŞAĞIDA VERİLEN BİLGİLER DOĞRU İSE "D", YANLIŞ ISE "Y" SEÇENEĞİNİ SEÇİNİZ.

1 D Y John Newlads elementleri atom ağırlıklarına göre sıralamıştır. Glenn Siborg periyodik tablonun en altında yer alan iki sırayı düzenlemişti Aynı grupta bulunan elementler benzer kimyasal özellik gösterir. Periyodik sistemdeki 18 gruptan 8 tanesi A, 10 tanesi B grubudur. Julies Lother Mayer elementleri benzer fiziksel özelliklerinde göre sıralamıştır. 2 D Y Soldan sağa ve yukarıdan aşağı doğru atom numarası azalır. 1. periyotta bulunan bir elementin son katmanında en çok 2 elektron bulunur. 16S atomunun elektron katman sayısı üçtür. 1. periyodun 2A grubunda helyum elementi bulunur. 8A grubuna soygazlar veya asalgazlar denir.

AŞAĞIDAKİ ÇOKTAN SEÇMELİ SORULARI CEVAPLAYINIZ.

1 Aşağıda bilim adamlarının periyodik tablo ile ilgili yaptıkları çalışmaların eşleştirilmesi istenmiştir.

Glenn Seaborg	●		○		Tablosunu oluştururken müzikteki notalardan esinlenmiş ve oktav yasasını ortaya atmıştır.
Dimitri Mendeleyev	●		○		Plütonyumdan sonra bulunan elementler tablonun içine yerleştirilseydi oldukça uzun bir tablo olacaktı. Bu yüzden keşfedilen elementleri tablonun altına iki sıra halinde yerleştirdi.
John Newlands	●		○		Kendi döneminde bilinen elementleri atom ağırlıklarına göre sıralamış ve elementlerin düzenli olarak yenilenen özellikler gösterdiğini bulmuştur.
Alexandre Chancourtois	●

Eşleştirme yapıldıktan sonra hangi bilim adamı açıkta kalmıştır?

	A) Alexandre Chancourtois
	B) John Newlands
	C) Dimitri Mendeleyev
	D) Glenn Seaborg

2 Periyodik cetvelde bazı elementlerin yerleri farklı semboller ile gösterilmiştir.

																	▲
■																★
																●

Buna göre aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

	A) ★ ve ● aynı grupta yer alırlar.
	B) ■ ve ★ aynı periyotta yer alırlar.
	C) ▲ bir soy gazdır.
	D) ■ ve ★ benzer kimyasal özellik gösterirler.

3 K, L ve M elementlerinin periyodik tablodaki yerleri aşağıda gösterilmiştir.

																	K
												L
	M

Buna göre K, L ve M elementlerinin atom numaralarının büyükten küçüğe doğru sıralanışı hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?

	A) K > L > M
	B) M > L > K
	C) L > K > M
	D) K > M > L

4 a, b ve c elementlerinin periyodik tabloda aşağıdaki gibi bir arada durmaktadırlar.

Buna göre;

1. a ve b elementleri benzer özelliklere sahiptirler.
2. a ile c aynı katmandadırlar.
3. En çok protona c elementi sahiptir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

	A) Yalnız 3
	B) 2 ve 3
	C) 1 ve 3
	D) 1, 2 ve 3

5 Öğretmen aşağıdaki tabloda mavi renkle boyanmış olan kısmı anlatmaktadır.

Ders anlatan öğretmen anlattığı bu kısım ile alakalı aşağıdaki bilgilerden hangisini vermemiştir?

	A) Elektriği iyi iletirler.
	B) Doğada tek atomlu halde bulunurlar.
	C) Kararlı yapıda olduklarından bileşik oluşturmazlar.
	D) Oda sıcaklığında genellikle gaz halindedirler.

6 Periyodik cetvelde aşağıdaki gibi bazı elementler renkli olarak gösterilmiştir.

	1A																	8A
1		2A											3A	4A	5A	6A	7A
2
3			1B	2B	3B	4B	5B	6B	7B	8B	9B	10B
4
5
6
7

Bu elementlerle alakalı olarak yapılan aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlıştır?

	A)       elementi yarı metaldir. Elektronik devrelerde kullanılır.
	B)       elementi metaldir. Oda koşullarında katı haldedir.
	C)       elementi metaldir. Elektrik akımını iyi iletir.
	D)       elementi soygazdır. Bileşik oluşturmaz

TEST

1 Periyodik cetvel ile ilgili uygulamayı bir öğrenci aşağıdaki gibi doldurmuştur.

	2
3	1																		4

Aşağıdaki olayların yukarıda verilen yönlerden hangisinde gerçekleştiğini seçerek gösteriniz.
1	2	3	4
●	○	○	●	Metallerin metalik özelliği azalır.
●	○	○	●	Elektron verme zorlaşır.
○	○	●	●	Son katmandaki elektron sayısı sabittir.
○	●	●	○	Atom çapı büyür.

Öğrenci doğru olarak dolduradurduğu her işaretlemeden 5 puan alırken yanlış doldurmadan 5 puan eksiltileceğine göre bu öğrenci bu çalışmadan kaç puan almıştır?

	A) 80
	B) 70
	C) 60
	D) 40

2 Y elementinin elektron dağılımı aşağıda gösterilmiştir.

	13Y:

Bu elementle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

	A) 3. periyot, 3A grubunda bulunmaktadır.
	B) Tel ve levha hâline getirilebilir.
	C) Son katmana 5 elektron daha alarak kararlı hâle geçebilir.
	D) Metaldir.

3 Aşağıda bir elementin elektron-katman ilişkisi verilmiştir.

Buna göre bu elementin periyodik tablodaki yeri aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?

	Periyot		Grup

	A) 4 1A
	B) 3 1A
	C) 3 2A
	D) 4 2A

4 Aşağıda bazı elementlerin periyodik cetveldeki yerleri gösterilmiştir.

	1A																	8A
1	H	2A											3A	4A	5A	6A	7A
2																	F
3	Na		1B	2B	3B	4B	5B	6B	7B	8B	9B	10B	Al				Cl
4
5
6
7

Bu elementlerle alakalı olarak;

I. Atom numarası en düşük H'dir.

II. Aynı grupta yer alan H ve Na benzer özellik gösterir.

III. Cl elementi Al elementi ile aynı gruptadır.

yapılan yorumlardan hangileri doğrudur?

	A) Yalnız I
	B) Yalnız III
	C) I ve III
	D) I, II ve III

5

Yanda periyodik tablonun bir kesiti verilmiştir.

Buna göre aşağıda verilenlerden hangisi ya da hangileri kesinlikle doğru olmayabilir?

	A) m ve n’nin son katmanındaki elektron sayıları birbirine eşittir.
	B) l’nin son katmanındaki elektron sayısı n’nin son katmanındaki elektron sayısından bir düşüktür.
	C) k ve l benzerlik kimyasal özellikler gösterir.
	D) Atom numaraları arasındaki ilişki n > l > m > k şeklindedir.

6 Şekildeki X atomu elektron vererek Xⁿ iyonu dönüşmektedir. Atom iyon haline geçtiğinden sadece elektron sayısı değiştiği için, elektron sayılarını ilgilendiren olaylar değişir.

	X		Xn

Buna göre;

I. Çekirdek yükü

II. Elementin periyodik tablodaki yeri

III. Çekirdeğin çekim gücü yani atom çapı

IV. Elektron dağılımı.

özelliklerinden hangisi ya da hangileri değişir?

	A) I ve II
	B) II ve IV
	C) III ve IV
	D) II ve III

7 Aşağıda A, B, C ve D elementlerinin periyot ve grup numaralarından bir grafik oluşturulmuştur.

Bu elementler ile alakalı olarak aşağıda yapılan yorumlardan hangisi yanlış olur?

	A) B elementi ısı ve elektriği iletir.
	B) A ile C benzer özelliklere sahiptir.
	C) B ile C elementleri aynı sayıda elektron katmanına sahiptir.
	D) D elementi atom numarası en fazla olan elementtir.

8 X, Y ve Z elementlerinin periyodik tablodaki yerleri verilmiştir.

	1A																	8A
1		2A											3A	4A	5A	6A	7A
2																	Y
3	X		1B	2B	3B	4B	5B	6B	7B	8B	9B	10B					Z
4
5
6
7

Buna göre X , Y ve Z elementlerinin nötr durumunda son yörüngelerindeki elektron sayısı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

	X		Y		Z

	A) 7 1 1
	B) 1 7 7
	C) 2 3 3
	D) 3 2 2

-