MEVSİMLER VE İKLİM ÖDEVPEDİA

Fen Ansiklopedisi sitesinden
19.47, 5 Aralık 2022 tarihinde Fenpedia (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 13773 numaralı sürüm
DİĞER 8. SINIF ÖDEVPEDİA İÇİN

‎‎MEVSİMLER VE İKLİM ‎‎MEVSİMLER VE İKLİM 2 ‎‎MEVSİMLER VE İKLİM 3 ‎‎DNA VE GENETİK KOD ‎‎DNA VE GENETİK KOD 2 ‎‎DNA VE GENETİK KOD 3 ‎‎DNA VE GENETİK KOD 4 ‎‎DNA VE GENETİK KOD 5 ‎‎BASINÇ ‎‎BASINÇ 2 ‎‎MADDE VE ENDÜSTRİ ‎‎MADDE VE ENDÜSTRİ 2 ‎‎MADDE VE ENDÜSTRİ 3 ‎‎MADDE VE ENDÜSTRİ 4 ‎‎MADDE VE ENDÜSTRİ 5 

HAFTALIK OLARAK OKUL PLANINA GÖRE O HAFTA İŞLENEN KONULAR İLE ALAKALI OLARAK HAZIRLANAN ÖDEVPEDİA'YA HER ÇARŞAMBA YENİ BİR SAYFA EKLENMEKTEDİR. SİTEDE VAR OLAN BÜTÜN ÇALIŞMALAR OKUL BİLGİLERİNİ PEKİŞTİRME AMAÇLIDIR. BU NEDENLE ÖNCELİK OKUL DERSLERİ VE ÖDEVLERİ OLMALIDIR!

Dünya'nın Şekli ve Hareketleri

Dünya'nın düzgün bir geometrisi yoktur (Dağlar tepeler çukur oluşumlar vb. sebeplerle). Küre biçimdedir fakat Ekvator'daki yarıçapı kutuplardaki yarıçapından fazladır. Bu kutuplarından basık, ekvatordan şişik özel küresel geometrik şekil geoit (Latince, Eski Yunanca Geo "dünya") yani "Dünya şekli" diye adlandırılır.

Sürekli olarak hareket eden Dünya'nın iki çeşit hareketi vardır. Bu hareketlerden birisi kendi ekseni etrafında olur ve batıdan doğuya doğrudur. Bu dönmesini 23 saat, 56 dakikada (bir gün) tamamlar. Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki bu dönmesi ile birlikte olan ikinci hareketi Güneş etrafındadır. Güneş etrafında Dünya, elips şeklinde çok geniş bir yörünge üzerindeki hareketini de 365 gün, 5 saat, 48 dakikada yani bir yılda tamamlar. Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki ve Güneş etrafındaki bu iki hareketi, iki önemli olaya sebep verir. Kendi ekseni etrafında dönmesi ile gece ve gündüz, Güneş çevresinde 23 derece, 27 dakika eğiklikle dönmesi mevsimleri oluşturur ve mevsimlerin ardalanmasını sağlar.

  • Dünya batıdan doğuya (saat yönü tersi) dönme hareketi yapar.
  • Yeryüzü üzerinde, güneş ışınlarının yılda her birine bir kez dik açı ile geldiği en uzak noktalara dönence adı verilir. Ekvatorun altında ve üstünde olmak üzere iki adet dönence bulunur. Bu enlemlerden yeryüzünün kuzey yarım küre de olanına Yengeç Dönencesi, güney yarım küre de Oğlak Dönencesi adı verilir. Bu iki enlem arasındaki bölgeye tropikal kuşak denir.

Mevsimlerin Oluşumu

Dünya’nın Güneş’in etrafında yaptığı dolanma hareketi ve Dünya’nın dönme eksenindeki eğiklik mevsimlerin oluşmasının sebeplerindedir. Mevsimler Dünya'nın kendi dönüşünün, Güneş'in etrafında döndüğü yörünge ile aynı hizada dönmemesinden kaynaklanırlar. Böylece yeryüzünden göğe bakıldığında Güneş dünyanın her yerinde farklı bir yükseklikte gökyüzünden geçer.

Dünya'nın güneş etrafındaki yörüngesi elips şeklindedir. Bu nedenle güneşe olan uzaklığımız değişiklik gösterir. Dünya’nın Güneş’e en yakın olduğu 3 Ocak tarihine Perihel (Günberi), Dünya’nın Güneş’ten en uzak olduğu 4 Temmuz tarihine ise Afel (Günöte) denir. Dünya'nın güneşe olan uzaklığının değişmesiyle Güneş'in Dünya üzerindeki çekim kuvveti ve Dünya'nın dönme hızı değişir ve Temmuz Ağustos ayları 31 gün, Şubat ayı 28 gün sürer.

Unutmayın! Dünya'nın Güneş'e olan uzaklığının değişmesi mevsimlerin oluşumu üzerinde etkisi yoktur. Dünya'nın Güneş'e en yakın olduğu tarih 3 Ocak'tır, fakat Kuzey yarım kürede kış mevsimi yaşanır. Dünya'nın Güneş'e en uzak olduğu tarih 4 Temmuz'dur, fakat Kuzey yarım kürede yaz mevsimi yaşanır.

Mevsimlerin oluşmasında en önemli faktör güneş ışınlarının gelme açısıdır. Dik gelen güneş ışınları daha sıcak bir iklim yaratırken eğik gelen güneş ışınları soğuk bir iklim yaratır(Burada etkili olan birim yüzey düşen enerjidir). Sene içerisinde bir bölgenin güneş ışınlarını farklı açılarla almasını sağlayan şey ise Dünya'nın eksen eğikliğine sahip olmasıdır.

Dünya'nın Eksen Eğikliği

Eksen Eğikliği

Uzayda yön kavramı yoktur. Fakat insanoğlu bu eğikliği şuna göre hesaplamaktadır. Dünya güneşin etrafında dönmektedir. Oluşan yörünge yatay kabul edilir. Dünya'nın ekvatoru ile bu yörünge tam olarak çakışmamaktadır. Ekvator ile yörüngenin birbirleri ile kesişme açısı 23° 27 dakikadır.

  • Ekvatorun kuzey kısmında(yukarısında) kalan alana Kuzey Yarım Küresi'ne güneş ışınları dik ve dike yakın geliyor ise bu bölgede yaz yaşanır. Bu durumda ekvatorun güneyinde (aşağısında) kalan Güney Yarım Küresi'nde kış yaşanır.
  • Eksen eğikliği ayrıca gece ve gündüz sürelerinin değişmesine neden olur. Gece ve gündüz süreleri 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde en yaklaştığı tarihlerdir ve eksen eğikliği ortadan kalkar. Bu tarihler Ekinoks olarak kabul edilir. 21 Aralık ve 21 Haziran ise gece ve gündüz süreleri birbirinden en uzak olduğu tarihlerdir. Bu tarihlere ise Gündönümü denir.

Yörünge Düzlemi: Dünya'nın Güneş etrafında izlediği yol.

Yörünge Ekseni: Yörünge düzlemini dik olarak kestiği kabul edilen hayali çizgi

Dünya'nın Ekseni: Kutuplardan ve yerin merkezinden geçtiği kabul edilen hayali çizgi.

Ekvator Düzlemi: Dünya'yı iki eşit parçaya bölen hayali çizgi.

Ekliptik: Dünya’nın Güneş çevresinde izlediği yörünge düzlemidir.

Aydınlanma Çemberi: Gece-gündüzü ayıran sınır.

Dünya’nın Güneş etrafındaki dolanımı ve eksen eğikliği sonucu 21 Aralık, 21 Mart, 21 Haziran ve 23 Eylül gibi mevsim geçişlerinin yaşandığı tarihler oluşur.

21 Aralık 21 Mart
  • Kuzey yarım kürede kış, güney yarım kürede yaz başlangıcıdır.
  • Kuzey yarım kürede en uzun gece, güney yarım kürede en uzun gündüz yaşanır.
  • Bu tarihten sonra kuzey yarım kürede gündüzler uzamaya, geceler kısalmaya başlar.
  • Öğle vakti güneş ışınları Oğlak dönencesine dik düşer, gölge boyu sıfır olur.
  • Güney yarım küreye düşen enerji (ısı) daha fazladır.
  • Kuzeye doğru gidildikçe gündüz süresi kısalır, gece süresi uzar.
  • Güney yarım kürenin aydınlandığı alan kuzey yarım küreden fazladır.
  • Kuzey yarım kürede ilkbahar, güney yarım kürede sonbahar başlangıcıdır.
  • Dünya'nın her yerinde gece ve gündüz eşittir. (12 saat gece, 12 saat gündüz)
  • Öğle vakti Güneş ışınları Ekvator'a dik düşer.
  • Eksen eğikliği etkisi ortadan kalkar.
  • Aynı boylamdaki yerlerde Güneş aynı anda doğar, aynı anda batar.
  • Kuzey ve güney yarım küreye düşen (ısı) enerjisi eşittir.
  • Kuzey ve güney yarım kürede aydınlanan alanlar eşittir.
21 Haziran 23 Eylül
  • Kuzey yarım kürede yaz, güney yarım kürede kış başlangıcıdır.
  • Kuzey yarım kürede en uzun gündüz, güney yarım kürede en uzun gece yaşanır.
  • Bu tarihten sonra kuzey yarım kürede gündüzler kısalmaya, geceler uzamaya başlar.
  • Öğle vakti Güneş ışınları Yengeç dönencesine dik düşer, gölge boyu sıfır olur.
  • Kuzey yarım küreye düşen enerji (ısı) daha fazladır.
  • Kuzeye doğru gidildikçe gündüz süresi uzar, gece süresi kısalır.
  • Kuzey yarım kürenin aydınlandığı alan güney yarım küreden fazladır.
  • Kuzey yarım kürede sonbahar, güney yarım kürede ilkbahar başlangıcıdır.
  • Dünya'nın her yerinde gece ve gündüz eşittir. (12 saat gece, 12 saat gündüz)
  • Öğle vakti Güneş ışınları Ekvator'a dik düşer.
  • Eksen eğikliği etkisi ortadan kalkar.
  • Aynı boylamdaki yerlerde Güneş aynı anda doğar, aynı anda batar.
  • Kuzey ve güney yarım küreye düşen (ısı) enerjisi eşittir.
  • Kuzey ve güney yarım kürede aydınlanan alanlar eşittir.

1 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde Güneş ışınları ekvatora dik gelir. Bu tarihlerde verilen olaylardan Kuzey Yarım Küre'de gerçekleşenler için "K" , Güney Yarım Küre'de gerçekleşenler için "G" seçeneğini işaretleyiniz.

 

KG
Gece gündüz süreleri eşit olur.
21 Mart İlkbaharın başlangıcıdır.
23 Eylül Sonbaharın başlangıcıdır.
21 Mart Gece Gündüz süreleri birbirine eşittir.
23 Mart Gece Gündüz süreleri birbirine eşittir.
Ekvatorda gölge boyu en küçüktür.

2 Dünyanın şekildeki konumda bulunduğu bir zaman için K, L, M ve N ülkeleri ile ilgili aşağıda verilen tabloyu işaretleyiniz.

KLMN
Kış yaşanmaktadır.
Yaz yaşanmaktadır.
Gündüz yaşanmaktadır.
Gece yaşanmaktadır.
Güneş ışınlarının düşme açısı büyüktür.


AŞAĞIDA YER ALAN KAVRAMLARI, VERİLEN CÜMLELERDE BOŞ BIRAKILAN YERLERE UYGUN ŞEKİLDE YERLEŞTİRİNİZ.
Gece Mevsimleri Günberi Geoit Ekseni Dönence Elips Gündüz Ekinoks Tropikal Günöte

1

Kutuplarından basık, ekvatordan şişik özel küresel geometrik şekil

(Latince, Eski Yunanca Geo "dünya") yani "Dünya şekli" diye adlandırılır.

2

Dünyanın kendi ekseni etrafında dönmesi ile

ve

oluşur.

3

Dünya'nın Güneş çevresinde 23 derece, 27 dakika eğiklikle dönmesi

oluşur.

4

Yeryüzü üzerinde, güneş ışınlarının yılda her birine bir kez dik açı ile geldiği en uzak noktalara

adı verilir.

5

Yengeç ve Oğlak Dönencesi arasındaki bölgeye

kuşak denir.

6

Dünya'nın güneş etrafındaki yörüngesi

şeklindedir.

7

Kutuplardan ve yerin merkezinden geçtiği kabul edilen hayali çizgiye Dünya'nın

denir.

8

Gece ve gündüz süreleri 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde en yaklaştığı tarihlerdir ve eksen eğikliği ortadan kalkar. Bu tarihler

olarak kabul edilir.

9

Dünya’nın Güneş’e en yakın olduğu 3 Ocak tarihine

, Dünya’nın Güneş’ten en uzak olduğu 4 Temmuz tarihine ise

denir.

AŞAĞIDA VERİLEN BİLGİLER DOĞRU İSE "D", YANLIŞ ISE "Y" SEÇENEĞİNİ SEÇİNİZ.

1

D Y
Dünya’nın eksen eğikliği 27o 23ˈ (27 derece 23 dakika)'dır.
Güneş ışınlarının ekvatora dik olarak düştüğü tarihe ekinoks denir.
Mevsimlerin oluşmasının nedeni dünyanın şeklinin elips olmasıdır.
Ülkemizde yaz mevsimi yaşanırken Güney Yarım Küre'de yaz yaşanmaktadır.
Ekinoks dönemi Aydınlanma çemberi daralır.

2

D Y
Dünya üzerinde aynı boylamda olan bütün bölgelere güneş ışınları aynı açıyla gelir.
Yengeç ve oğlak dönencelerinin çevresi bütün mevsimlerin görüldüğü yerlerdir.
Gece ve gündüz oluşumda etkili olan Dünya'nın kendi etrafındaki dönüşüdür.
Bir günde birim yüzeye düşen ışık miktarı en fazla yaz mevsiminde olur.
Dünya'nın güneş etrafında izlediği yörünge hiç bir zaman değişmez.

AŞAĞIDAKİ ÇOKTAN SEÇMELİ SORULARI CEVAPLAYINIZ.

1 Bilinmeyen bir sebepten ötürü Dünya kendi ekseni etrafından dönmeyi bırakıyor.

Bu durum karşısında Dünya'da mevsim ve günlerin oluşumu ile alakalı olarak aşağıdaki durumlardan hangisinin olması beklenir?

Mevsim Gece-Gündüz

A)OluşurOluşmaz
B)OluşurOluşur
C)OluşmazOluşur
D)OluşmazOluşmaz

2 Dünyanın güneşe göre olan konumu aşağıdaki gibi verilmiştir. T dünyanın eksenini Z oğlak dönencesini, Y ekvatoru ve X yengeç dönencesini ifade etmektedir.

Oğlak dönencesine gelen güneş ışınları dünyaya dike yakın bir açıyla düştüğüne göre aşağıdaki yorumlardan hangisi doğrudur?

A) Kuzey Yarım Küre'de yaz mevsimi görülür.
B) Güney Yarım Küre'de birim başına düşen enerji miktarı fazladır.
C) Güney Yarım Küre'de kış mevsimi görülür.
D) Kuzey Yarım Küre'de gündüzler daha uzun yaşanır.

3 Dünyanın güneş etrafında olan dolanımı aşağıdaki gibi gösterilmiştir.

Buna göre;

I- 23 Eylül Kuzey Yarım Küre için sonbahar başlangıcıdır.

II- 21 Mart'ta ekvatorda öyle vakti gölge boyu sıfır olabilir.

III- 21 Haziranda en uzun gece Güney Yarım Küre'de olur.

ifadelerinden hangisi doğrudur?

A) Yalnız I
B) I ve II
C) I ve III
D) I, II ve III

4 Aşağıda 21 Haziranda Dünya'yı güneşten gelen ışınların nasıl aydınlattığı gösterilmiştir.

Buna göre;

I- 21 haziranda Güney Yarım Küre'de en uzun gece yaşanır.

II- 21 haziranda Dünya üzerindeki her noktada gece-gündüz süreleri eşit olur.

III- 21 haziranda Kuzey Yarım Küre'de kış mevsimi başlar.

ifadelerinden hangisi doğrudur?

A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve III
D) I, II ve III

5 Aşağıda 21 Aralıkta ölçülen 3 farklı ülkedeki gece-gündüz sürelerinin grafiği verilmiştir.

Bu grafiğe göre aşağıda yapılan yorumlardan hangisi yanlıştır?

A) A ülkesi yengeç dönencesine yakın bir konumdadır.
B) B ülkesine güneş ışınları dike yakın bir acıyla gelmektedir.
C) C ülkesi öğle vakti gölge boyunun en çok olduğu zamandır.
D) A ülkesinde kış, C ülkesinde yaz başlar.

6 Dünyanın iki yarım küresinde aynı anda farklı iklimler yaşanmaktadır.

Aşağıdakilerden hangisi bu durumla alakalı değildir?

A) Dünya'nın belirli bir eğimle dönmesi.
B) İki yarım kürenin de güneşe göre farklı konumda olması.
C) Güneş'in yarım kürelere farklı miktarda enerji aktarması
D) İki yarım kürenin gece gündüz sıcaklıkları arasında farkın yüksek olması


TEST

1 Dünya güneşin etrafında dönmektedir. Oluşan yörünge yatay kabul edilir. Dünya'nın ekvatoru ile bu yörünge tam olarak çakışmamaktadır (Bu çizgiler hayalidir). Ekvator ile yörüngenin birbirleri ile kesişme açısı 23° 27 dakikadır.

Buna göre aşağıda verilenlerden hangisi eksen eğikliğinin bir sonucu değildir?

A) 21 Aralıkta Kuzey Yarım Küre’de kış mevsimi başlarken, Güney Yarım Küre’de yaz mevsimin başlaması
B) Güneş’e doğru eğik olan yarım kürede Güneş tarafından aydınlanan bölgenin daha büyük olması
C) Dünya üzerinde farklı konumlara gelen ışığın açısı değişir. Dik ve dike yakın bölgelerde ışın sayısının daha fazla olması
D) Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığı sürekli değişir, örnek olarak Dünya Güneş’e en uzak konumdayken Kuzey Yarım Küre’de kış mevsiminin yaşanması

2 I. Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesi

II. Dünya’nın Güneş etrafında dönmesi

III. Dünya eksenin eğikliği

Yukarıdaki ifadelerden hangileri mevsimlerin oluşumunda etkilidir?

A) I ve II
B) I ve III
C) II ve III
D) I, II ve III

3 Aşağıdaki şekilde Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketi sırasındaki konumları verilmiştir.

Ülkemiz bilindiği üzere Kuzey Yarım Küre'de yengeç dönencesi ile ekvator arasında olduğu bilinmektedir.

Buna göre 1., 2., 3. ve 4. konumlarında iken İstanbul şehrinde meydana gelen mevsimler hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?

1. 2. 3. 4.

A)YazSon
bahar		Kışİlk
bahar
B)Kışİlk
bahar		YazSon
bahar
C)İlk
bahar		Son
bahar		YaprakYaz
D)Son
bahar		KışYazİlk
bahar

4 I. Bu tarihten sonra Kuzey Yarım Küre’de Güneş ışınlarının geliş açıları küçülmeye başlar.

II. Bu tarihten sonra Güney Yarım Küre’de Güneş ışınlarının geliş açıları küçülmeye, Kuzey Yarım Küre’de büyümeye başlar.

III. Bu tarihte Güneş ışınları ekvatora dik düşer.

Yukarıda açıklamaları verilen I, II ve III. bilgilerin eşleştirildiği tarihler aşağıdaki seçeneklerden hangisinde verilmiştir?

I. II. III.

A)23 Eylül21 Aralık21 Mart
B)21 Haziran21 Mart23 Eylül
C)21 Haziran21 Aralık23 Eylül
D)21 Aralık21 Haziran21 Mart

5

  • Dünya’nın üzerindeki farklı konumlara düşen ışık miktarı yıl boyunca değişmezdi.
  • Dünya’nın her yerinde o yere ait özel değişmeyen mevsimler olurdu.
  • Gece – gündüz süreleri yıl boyunca aynı kalırdı.
  • Yıllık sıcaklık farkı ortadan kalkardı.

Mevsimler konusunu anlatan öğretmen, öğrencilerine yukarıdaki maddeleri sıralamış ve öğrencilerden doğru başlığı bulmalarını istemiştir.

Buna göre hangi öğrencinin verdiği cevap doğrudur?

A) Ege: Dünya’nın 23o 27ı eğik bir açıyla kendi etrafında dönmesinin sonuçları
B) Aslı: Dünya’nın eksen eğikliğinin 23o 27ı’dan fazla olması durumunda karşılaşılabilecek durumlar.
C) Deniz: Dünya’nın eksen eğikliğinin 23o 27ı’dan daha az olması durumunda karşılaşılacak durumlar
D) Ahmet: Dünya’nın 23o 27ı bir eksen eğikliğine sahip olmadığı zaman karşılaşacak durumlar.

6

Türkiye ve Avustralya'da Temmuz ayı

Yukarıdaki resimde farklı yarım kürelerdeki ülkelerde farklı mevsimlerin yaşanmasının temel nedeni aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesi
B) Dünya’nın Güneş etrafında dönmesi
C) Türkiye’nin kutuplara daha yakın olması
D) Dünya ekseninin eğik olması

7 Dünyanın güneşe göre konumu aşağıdaki resimde gözlenmektedir.

Bu konuyla alakalı olarak;

  1. Ekvator üzerinde öğle vakti cisimlerin gölge boyu en küçüktür.
  2. Dönenceler üzerindeki bölgelerde gündüz süreleri eşittir.
  3. iki yarım kürede de ilkbahar başlangıcıdır.

hangileri doğrudur?

A) Yalnız 1.
B) 1. ve 2.
C) 1. ve 3.
D) 1., 2. ve 3.

8 Aşağıda Dünya'nın iki farklı tarihteki yörüngesindeki konumu ve K, L ve M şehirleri gösterilmiştir.

Buna göre 21 aralıktan 21 marta kadar geçen sürede K, L ve M şehirlerinde aşağıdakilerden hangisi gerçekleşmez.

A) M bölgesine düşen güneş ışınlarının açısı azalır.
B) K bölgesinde birim yüzeye düşen ısı miktarı artmaya başlar.
C) L bölgesinde gölge boyu azalmaya, M bölgesinde artmaya başlar.
D) L ve M bölgelerindeki gece sürelerindeki değişim miktarı aynıdır.


"https://fenpedia.com/index.php?title=MEVSİMLER_VE_İKLİM_ÖDEVPEDİA&oldid=13773" sayfasından alınmıştır