VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER ÖDEVPEDİA 5

HAFTALIK OLARAK OKUL PLANINA GÖRE O HAFTA İŞLENEN KONULAR İLE ALAKALI OLARAK HAZIRLANAN ÖDEVPEDİA'YA HER ÇARŞAMBA YENİ BİR SAYFA EKLENMEKTEDİR. SİTEDE VAR OLAN BÜTÜN ÇALIŞMALAR OKUL BİLGİLERİNİ PEKİŞTİRME AMAÇLIDIR. BU NEDENLE ÖNCELİK OKUL DERSLERİ VE ÖDEVLERİ OLMALIDIR!

BOŞALTIM SİSTEMİ

Boşaltım Sistemi

Vücutta gerçekleşen yaşamsal olaylar sonrasında çeşitli atık maddeler oluşur. Atık maddeleri vücudumuzdan uzaklaştıran sisteme boşaltım sistemi denir. Boşaltım sistemini oluşturan organlar böbrekler, akciğerler, deri, kalın bağırsak ve karaciğerdir. Hücrelerimizin yaşamak için ihtiyaç duyduğu maddeler kan yoluyla taşınır. Bu maddeler hücrede kullanılır ve bazı maddeler atık olarak birikir. Biriken maddelerin hücreden atılması gerekir. Bu işlemi boşaltım sistemi yapar.

Hücrede atık maddelerin oluşmasını bir odunun yanmasına benzetebiliriz. Odunlar enerji vererek yanarlar ve geriye kül bırakırlar. Hücredeki olaylar da buna benzemektedir. Besinler çeşitli görevlerde kullanılır ve geriye atık maddeleri kalır.

Boşaltım Sisteminin Görevleri

• Kandaki madde dengesini sağlar. (böbreklerde)
• Besinlerin posa olmuş atıklarını dışarı atar.
• Vücuttaki tuz ve su seviyesini düzenler.
• Terleme yoluyla vücut ısısını ayarlamaya yardım eder.
• Kanın asit baz dengesini sağlamak

Bazı atıklar solunumla, bazıları terlemeyle, bazıları dışkılamayla, bazıları ise idrarla dışarı atılırlar.

Boşaltım Sistemi Organları

Böbrekler: Hücrelerde oluşan artık maddeler kana geçerler. Kirlenmiş olan bu kan eğer temizlenmezse zamanla gerçek görevini yapamaz hale gelir. Canlılığın devam etmesi için kandaki artık maddelerin temizlenmesi gerekmektedir. Böbreklerin görevi kirlenmiş olan kanı süzerek temizlemektir. Süzülme işleminden sonra oluşan atıklar çeşitli işlemlerden sonra idrar olarak dışarı atılır. Böbrekler iki tanedir, bel omurlarının iki yanında bulunur. Şekil olarak fasulyeye benzeyen böbrekler yaklaşık 10cm uzunluğundadır.

Böbrek Atardamarı: Böbreğe kirli kanı getirir. ( Oksijeni ve  artık maddesi fazla olan kanı taşır. )

Böbrek Toplardamarı: Süzülen kanı vücuda dağıtır. ( Karbondioksiti fazla, artık maddesi az olan kanı taşır)

Nefron: Kanı süzmekle görevli olan böbrek bölümüdür. Her böbrekte yaklaşık 1 milyon tanedir.

Böbrekte kanın süzülmesi şu aşamalardan geçerek gerçekleşir:

• Kan böbrek atardamarı yardımıyla böbreğe ulaşır ve süzme birimi olan nefronlarda süzülür.
• Yararlı maddeler emilerek tekrar kana verilir.
• Süzülerek temizlenen kan böbrek toplardamarıyla böbreklerden çıkar.
• Süzülme sonrasında kalan su, üre ve tuz idrar denilen sıvıyı oluşturur.
• Oluşan idrar üreterle(idrar borusu) idrar kesesine taşınır.
• İdrar üretradan dışarı atılır.

Deri: Derinin boşaltımdaki görevi terlemeyi sağlamaktır. Terin içinde su, tuz ve bazı atık maddeler bulunur. İnsan vücudunda yüz, ayak ve ellerde yoğunluklu olmak üzere 2 – 5 milyon arası ter bezi bulunur. Hastalandığımızda veya hareket edip vücudumuz ısındığında çabucak terleriz. Bunun nedeni terin buharlaşırken vücudun soğumasını sağlamaktır.

Akciğerler: Akciğerler biri sağda diğer solda olmak üzere iki tanedir ve göğüs kafesi içinde bulunurlar. Akciğerlerin boşaltım sistemindeki görevi kanda bulunan karbondioksit ve suyu solunumla dışarı vermektir.

Karaciğer: Vücudun sağ tarafında, diyafram kasının altında bulunan karaciğerin ağırlığı yaklaşık 2Kg’dır.  Koyu kırmızı renkte olduğu için bu ismi almıştır. Karaciğerin boşaltım sistemindeki görevi  proteinlerin sindirimi sonrasında oluşan Amonyak gibi zehirli maddeleri Üreye çevirerek vücudun zarar görmesini engellemektir.

Kalın Bağırsak: Kalın bağırsak sindirim sonrası kalıntıların dışkı şeklinde atılmasını sağlar. Dışkının içeriği besin atıkları, su ve safra sıvısıdır.

Boşaltım Maddeleri Nelerdir?

• Suyun fazlası, tuz, üre, ürik asit,karbondioksit, safra, besin posaları, keratin, bazı hormonlar, ter başlıca atık maddelerdir.

Boşaltım Sistemi Hastalıkları

• Böbrek yetmezliği, böbrek iltihabı, böbrek taşı, albümin hastalığı, sistit gibi hastalıklardır.

Boşaltım Sisteminin Sağlığı

• Günde en az 2 litre su içmeliyiz.
• Sıcak havalarda terleriz ve vücudumuzun su ihtiyacı artar. Bu nedenle içtiğimiz su miktarını artırmalıyız.
• Dengeli beslenmeliyiz.
• Yiyeceklerin ve suyun temiz olmasına dikkat etmeliyiz.
• Acılı, baharatlı ve aşırı tuzlu besinleri tüketmekten kaçınmalıyız.
• Deri ve vücut temizliği için sık sık banyo yapmalıyız.
• Sigara ve alkol kullanmamalıyız.

1 Aşağıda numaralanmış organların aşağıda harflerle belirtilmiş hangi yolla vücuttan hangi maddeyi attıklarını altta harfleri ile doldurunuz.

1	2
3	4

a. su, üre, tuz b. su, safra, besin atıkları c. su, tuz d. su, karbondioksit e. terleme f. idrar g. dışkı h. soluk verme

1. yoluyla atar

2. yoluyla atar

3. yoluyla atar

4. yoluyla atar

2 Aşağıda verilen vücut atıklarının hangi organlardan atıldığını bulunuz.

 

				Üre
				Su
				Karbondioksit
				Tuz
				Besin Atıkları

AŞAĞIDA YER ALAN KAVRAMLARI, VERİLEN CÜMLELERDE BOŞ BIRAKILAN YERLERE UYGUN ŞEKİLDE YERLEŞTİRİNİZ.

Nefron	Böbreğin	Üretra	Tuz	Safra	Anüs	Mesane	Akciğer

1

Atılan dışkının içeriği besin atıkları, su ve sıvısıdır.

2

İdrar vücutta terk edilene kadar sidik torbası diğer adıyla 'de bekletilir.

3

süzdüğü atıklar idrar olarak vücuttan atılırlar.

4

'lerin boşaltım sistemindeki görevi kanda bulunan karbondioksit ve suyu solunumla dışarı vermektir.

5

, kanı süzmekle görevli olan böbrek bölümüdür. Her böbrekte yaklaşık 1 milyon tanedir.

6

Terin içinde su, ve bazı atık maddeler bulunur.

7

İdrarın vücut dışına atıldığı son yer 'dır.

8

Besin atıklarının vücut dışına atıldığı son yer 'dür.

AŞAĞIDA VERİLEN BİLGİLER DOĞRU İSE "D", YANLIŞ ISE "Y" SEÇENEĞİNİ SEÇİNİZ.

1 D Y Akciğerimiz terleme yoluyla su ve tuzun bir kısmından kurtulmamızı sağlar. İdrarın yaklaşık %91-96'sı sudan oluşur. Böbrekler, omurgalılarda bulunan fasulye biçiminde boşaltım organlarıdır. Vücuttan bulunan atık, zararlı ve fazla maddelerin uzaklaştırılmasına boşaltım denir. Boşaltım vücutta sadece boşaltım sistemi tarafından gerçekleştirilir. 2 D Y İdrar kesesi kaslı bir yapıya sahiptir. Üreterler, böbrek ile idrar torbası arasında bulunan kas liflerinden oluşmuş boru şeklinde yapılardır. Üretra, çok zehirli olan amonyağı daha az zehirli olan üre ve ürik aside dönüştürür. Karaciğer, karbondioksit ve su buharının vücuttan uzaklaştırılmasını sağlayan organdır. Besin atıklarından sindirimden sonra vücuttan atılmasını ince bağırsak sağlar.

AŞAĞIDAKİ ÇOKTAN SEÇMELİ SORULARI CEVAPLAYINIZ.

1 Boşaltım sistemi yapıları aşağıdaki numaralarla gösterilmiştir.

Buna göre;

I. İdrarın oluşumunu sağlayan yapı

II. İdrarı idrar kesesine taşıyan yapı

özellikleri sırasıyla aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir.

	A) K ve N
	B) K ve L
	C) L ve M
	D) M ve N

2 Boşaltım denildiğinde boşaltım sisteminin yanı sıra bu sisteme yardımcı olan organlar bulunmaktadır.

	Boşaltım Sistemi Organları	Boşaltıma Yardımcı Organlar
	1- Akciğer	a- Deri
	2- Böbrekler	b- Kalın bağırsak
	3- Üretra	c- Mesane
	4- Üreter	d- Karaciğer

Tabloda boşaltım sistemi organları ve boşaltıma yardımcı organlar verilirken hata yapılmıştır.

Buna göre tabloda yapılan hatanın düzeltilmesi için hangilerinin yeri değiştirilmelidir

	A) 2 ve d
	B) 1 ve c
	C) 1 ve a
	D) 2 ve b

3 Böbreklere kanı getiren ve uzaklaştıran damarlar aşağıdaki gibi gösterilmiştir.

Bu damarlarla alakalı olarak;

I. Böbrek atar damarındaki kan temizdir ancak tuz, su ve üre temizlenmemiştir.

II. Böbrek atar damarındaki kan kirlidir ancak tuz, su ve üre miktarı temizlenmiştir.

III. Böbrek toplar damarındaki kan kirlidir ancak tuz, su ve üre miktarı temizlenmiştir.

verilen bilgilerden hangileri doğrudur?

	A) Yalnız I
	B) I ve II
	C) II ve III
	D) I, II ve III

4 Öğretmenin verdiği aşağıdaki ödevi Kerim aşağıdaki gibi doldurmuştur.

Aşağıdaki uygulamada verilen organların vücuttan uzaklaştırdıkları maddeleri işaretleyiniz.
Su	Tuz	Üre	CO2	Atık
●	○	●	○	○	Böbrek
●	○	●	○	●	Kalın Bağırsak
●	●	○	○	○	Deri
○	○	○	●	○	Akciğer

Kerim doldurmuş olduğu bu tabloda hangi organı eksiksiz bir şekilde dolmuştur?

	A) Böbrek
	B) Kalın Bağırsak
	C) Deri
	D) Akciğer

5 Boşaltım sistemi sağlık bir şekilde çalışmayan insanlarda hastadan alınan kanın, bir makine ve pompa yardımıyla diyaliz adı verilen bir süzgeçten (yapay böbrek) geçirilirken atık ve ve sıvı seviyelerinin ayarlanarak hastaya geri verilmesi gerekir.

Aşağıda bir diyaliz makinesinin çalışma şekli gösterilmiştir.

Buna göre bu sistemle alakalı olarak verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?

	A) Atık maddelerin çok olduğu kan damar yolu açılarak diyaliz makinesine verilir.
	B) Diyaliz makinesi kandaki üre ve fazla tuzu kandan uzaklaştırır.
	C) Diyaliz makinesinde temizlenen kan damar yoluyla vücuda geri verilir.
	D) Diyaliz makinesi böbreklerden daha iyi bir temizleme sağlarlar.

6

Deri Kesiti

Yukarıda verilen organ ile alakalı olarak;

I. Boşaltım sistemi organıdır.

II. Vücuttan su ve tuzu uzaklaştırır.

III. Sadece boşaltım görevi vardır.

söylenenlerden hangileri doğrudur.

	A) Yalnız II
	B) Yalnız III
	C) II ve III
	D) I ve II

TEST

1

Vücudumuz için gerekli maddeleri beslenme yolu ile alırız. Bu maddeleri yaşamsal faaliyetlerimizde kullanırız. Tabi bunun sonucunda da atık maddeler oluşur. Bunula birlikte vücudumuza aldığımız maddelerin bir kısmını kullanamayız. Fazla alınan ve kullanılmayan bu artık maddeleri vücudumuzdan uzaklaştırmamız gerekir.

I. Artık ve atık maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasına boşaltım denir.

II. Boşaltım olayını sadece boşaltım sistemi organları gerçekleştirir.

III. Sindirim atıklarının atılmasında kalınbağırsak görev alır.

Boşaltım ile ilgili olarak yukarıdaki yorumlardan hangileri yapılabilir?

	A) I ve II
	B) I ve III
	C) II ve III
	D) I,II ve III

2

İdrarın yaklaşık %91-96'sı sudan oluşur. Kalan kısım genel olarak inorganik tuzlar, üre, organik bileşikler ve organik amonyum tuzları olarak tanımlanabilir.

İdrarın oluşumundan vücut dışına atılıncaya kadar yapılar aşağıdakilerden hangisinde doğru bir şekilde verilmiştir?

	A) BöbrekÜretraİdrar KesesiÜreter
	B) BöbrekÜretraÜreterİdrar Kesesi
	C) BöbrekÜreterÜretraİdrar Kesesi
	D) BöbrekÜreterİdrar KesesiÜretra

3 Aşağıdaki şekilde boşaltım sistemini oluşturan yapı ve organlar gösterilmiştir.

Bu yapı ve organlarla ilgili olarak aşağıda verilen ifadelerden hangisi doğrudur?

	A) Organların yerleri doğru gösterilmiştir.
	B) İdrar kesesi ile üreterin yerleri değiştirilmelidir.
	C) Üreter ile üretranın yerleri değiştirilmelidir.
	D) Böbrek ile idrar kesesinin yerleri değiştirilmelidir.

4 Vücudumuzda boşaltımda görevli bazı organlarımızın şekilleri verilmiştir.

Her bir organın altındaki noktalı yerlere bu organın vücuttan uzaklaştırdığı atık maddeleri yazmak istersek, aşağıdakilerden hangisini yazamayız?

	A) Karbondioksit
	B) Su
	C) Amonyak
	D) Üre

5 Vücudumuzda boşaltımda görevli bazı organlarımızın şekilleri verilmiştir.

Buna göre;

1. Su
2. Tuz
3. Üre
4. Karbondioksit

Maddelerinden hangileri verilen organlar tarafından ortak olarak vücuttan atılır?

	A) Yalnız 1
	B) 1 ve 2
	C) 2 ve 4
	D) 1, 2 ve 3

6 Böbrek atardamarı ile böbreğe gelen kan, böbreklerde süzüldükten daha sonra böbrek toplardamarıyla burayı terk eder.

Bu damarlardan geçen kandaki oksijen, su ve üre miktarını aşağıdaki gibi grafik olarak gösterilmiştir.

Çizilmiş olan bu grafiklerle ilgili yapılan aşağıdaki yorumlardan hangisi doğrudur?

	A) Sadece su miktarını gösteren grafik doğru olarak gösterilmiştir.
	B) Oksijen ve su miktarlarını gösteren grafikler doğru iken üre miktarı yanlış gösterilmiştir.
	C) Oksijen ve üre miktarlarını gösteren grafikler doğru iken su miktarı yanlış gösterilmiştir.
	D) Üç grafikte doğru şekilde gösterilmiştir.

7 Fen bilimleri dersinde öğretmen öğrencilerine aşağıdaki soruyu soruyor.

Böbreklerimizin sağlığını korumak için nelere dikkat etmeliyiz?

Buna göre öğrencilerin soruya verdikleri cevaplardan hangisi yanlıştır?

	A) Belimizi, ayaklarımızı soğuktan korumalıyız.
	B) Kişisel temizliğe dikkat etmeliyiz.
	C) Bol tuzlu ve baharatlı besinler tüketmeliyiz.
	D) Ağrılı idrar yapma vb. durumlarda vakit kaybetmeden doktora gitmeliyiz.

8 Aşağıda verilen tabloda atık maddeleri uzaklaştıran bazı organlar ve uzaklaştırdıkları maddeler işaretlenmiştir.

K	L	M	N	O
●	●	○	○	○	Deri
○	●	●	○	○	Akciğerler
○	●	○	●	●	Kalın bağırsak

Buna göre :

I. L ile sembolize edilen su olabilir.

II. M ile sembolize edilen karbondioksit olabilir.

III. K ile sembolize edilen tuz olabilir.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

	A) I ve II
	B) I ve III
	C) II ve III
	D) I,II ve III