BASINÇ

BASINÇ

Cisimler yere uyguladıkları ağırlıklarından dolayı basınç oluşturur. Bir cismin yere uyguladığı dik kuvvete basınç denir. Bir cismin basıncı ağırlığı ve cismin yüzey ile temas eden alanının değişmesiyle değişir. Basınç “P” ile gösterilir. Birimi ise pascal’dır ve “pa”, “atm” ve “N/m₂” şeklinde de ifade edilir.

Günlük Hayatta Basınç;

• Kışın çok kar yağan bölgelerde yaşayan insanlar kara batmamak için geniş tabanlı kar ayakkabıları giyerler.
• Bir ekmeği dilimlerken bıçağın keskin tarafını kullanırız. Aynı ekmeği bıçağın sırtıyla kesmeye çalıştığımızda daha büyük bir kuvvet uygulamak zorunda kalırız.
• Bataklık bir ortamda ördek ayakları perdeli olduğu için rahatça yürüyebilirken tavuk batar.
• Deniz ya da gölde derinlere daldığımızda vücudumuza etki eden kuvvet artar. Bu ve bunlar gibi birçok olayın nedeni basınçtır.

Katı Basıncı

Ekmek keserken, meyve soyarken, bıçağın keskin kısmını kullanırız. Aynı kuvveti uygulasak da bıçağın kalın tarafıyla ekmeği kesemez, meyveyi soyamayız. Zeytine kaşık batırmak çok zordur, ama çatalı az bir kuvvet uygulayarak zeytine batırabiliriz. Bunu nedeni basınca etki eden faktörlerdir.

Katılar ağırlıklarından dolayı bulundukları yüzeye basınç uygularlar. Ağılıklarını kütlesi ve yer çekimi değiştirdiğinden basınca da yerçekimi ve kütle etkili diyebiliriz. Basıncı hesaplarken 'birim yüzeye' etkili olan kuvvet olduğu için burada temas edilen yüzeyin sadece bir birimine ne kadar etki edildiğini ve uygulanan kuvvet dik değil ise dik kuvvetin ne kadar olduğunu bulmamız gerekir.

Resme Bakacak Olursak:

• 
• Yukarıdaki basıncın nasıl bulunduğunu belirten formüldür.
• Yüzeye gelen dik kuvveti oluşturan cismin ağırlığıdır bu nedenle;
• demek yanlış olmayacaktır.
• Burada birimleri incelersek eğer;
• şeklinde olduğu görülür.

  

Katı Basıncının Ağırlık ile İlişkisi: Katılarda basınç üzerine uygulan kuvvet veya ağırlık ile doğru orantılıdır. Yani katılarda ağırlık veya üzerine uygulanan kuvvet artarsa basınç artar.

Katı Basıncının Yüzey Alanı ile İlişkisi: Katılarda basınç yüzey alanı ile ters orantılıdır. Yüzey alanı artarsa basınç azalır ya da yüzey alanı azalırsa basınç artar.

Aşağıdaki soru örneklerine bakalım.

Puan doğru cevap için eklendi:
Puan yanlış cevap için:
Soruların katsayısını ihmal et:

1 Aşağıda bir masanın üstünde mavi, turuncu ve kırmızı olmak üzere 3 farklı cisim bulunmaktadır.

Bu cisimlerin masa üzerine yaptıkları basınca sırasıyla P_mavi, P_turuncu ve P_kırmızı dersek bu basınçlar hakkındaki aşağıdaki şıklardan hangisi doğrudur?

	Pmavi, Pturuncu ve Pkırmızı birbirine eşittir
	Pmavi > Pturuncu > Pkırmızı
	Pmavi < Pturuncu < Pkırmızı
	Pturuncu = Pkırmızı > Pmavi

2 Aşağıdaki birim küplerin üst üste konulması ile 3 farklı durum elde edilmiştir.

Bu cisimlerin masa üzerine yaptıkları basınca sırasıyla P_I, P_II ve P_III dersek bu basınçlar hakkındaki aşağıdaki şıklarda verilenlerden hangisi doğrudur?

	PI, PII ve PIII birbirine eşittir
	PI > PII > PIII
	PI < PII < PIII
	PI = PII > PIII

Sıvı Basıncı

Katılar gibi sıvıların da bir basıncı vardır. Sıvılar bulundukları kapta temas eden her noktaya basınç uygularlar. Akışkanlığı sayesinde sıvılar kabın şeklini alırlar ve böylece temas eden her noktada basınç oluştururlar.

Sıvıların basıncı Yükseklik (Derinlik), Yoğunluk (Cins) ve Yerçekimi ivmesinden etkilenir.

P _{(SIVI BASINCI)} = h _{(DERİNLİK )} . d _(YOĞUNLUK) . g _{( YER ÇEKİMİ İVMESİ )}

Sıvı Basıncının Derinlik ile İlişkisi:

• Sıvı basıncında; derinlik artarsa kabın tabanına uygulanan basınç artar. Yani derinlik ile basınç arasında doğru orantı vardır.
• Yandaki kapta Biri h kadar, diğeri 2h kadar doldurulmuş iki beher bulunmakta.
• Bunlar arasındaki basınçları P _X>P_Y şeklinde tanımlarız.
• Aynı şekilde ilk kapta h noktasında kaba yaptığı basınç ve tabana yaptığı basınç arasında fark oluşur.

Sıvı basıncı derinlik ilişkisi

Videoya baktığımızda 3 farklı yükseklikten açılmış deliğe sahip içi su dolu bir kap görmekteyiz. Burada tek değişken deliklerin yükseklikleri olmuş. Deliklerden çıkan suyun en alttaki Z deliğinden daha uzağa gittiğini görmekteyiz. Sırasıyla Y ve X deliklerinde suyun daha yakına düştüğü görülmektedir. Bunun nedeni suyun yüzeyi ile olan mesafenin Z de fazla, Y de daha az ve X de en az olduğu diyebiliriz. Z deliğinin basıncı hesaplanırken Z noktasından itibaren , X noktası basıncı hesaplanırken X noktasından su yüzeyine kadar olan yer düşünülmelidir.

Yükseklik miktarları verilmediği göz önüne alırsak burada Px ( X noktasındaki basınç ) < Py ( Y noktasındaki basınç ) < Pz ( Z noktasındaki basınç ) kesin olarak söylenebilir.

Sıvı Basıncının Yoğunluk ile İlişkisi:

• Sıvı basıncında; yoğunluk artarsa kabın tabanına uygulanan basınç artar. Yani yoğunluk ile basınç arasında doğru orantı vardır.
• Yandaki kaplarda biri d, diğeri 2d öz kütleli X ve Y sıvıları aynı miktarda bulunmaktadır.
• Burada 2d > d olacağından Px > Py olacaktır.
• Öz kütlesi fazla olan sıvının kaba yapacağı basınç da fazla olacaktır.