İNSAN VE ÇEVRE
İNSAN VE ÇEVRE
BİYOÇEŞİTLİLİK
Bir bölgedeki canlı sayısı ve çeşidindeki zenginliğe biyoçeşitlilik veya biyolojik çeşitlilik denir.
Biyoçeşitliliğe etki eden faktörler:
Canlıların yaşadığı çevrenin şartları biyoçeşitliliği etkiler. Bu şartlar canlı yaşamı için ne kadar uygunsa biyoçeşitlilik de o kadar zengin olur. Bu şartları sayalım:
- Su miktarı
- İklim
- Yeryüzü şekilleri
- Çevrenin kirlilik seviyesi
- Toprağın yapısı vb.
Çöllerde biyoçeşitlilik az, ormanlarda ise fazladır.
Biyoçeşitliliğin Faydaları
- İnsanların ihtiyaç duyduğu maddeleri karşılar (yiyecek, tahta, iplik vb.)
- Doğal dengenin korunmasını sağlar.
- Bitkiler fotosentezle tüm canlıların besin ihtiyacını karşılar.
- Bitkiler ilaç yapımında kullanılır.
Nesli Tükenen Canlılar:
Bazı canlıların, bazen insan etkisiyle bazen de doğal sebeplerle nesilleri tükenebilir. Canlı türlerinin neslinin tükenmesi, biyolojik çeşitliliğin azalmasına sebep olur. Doğal nedenlerle ve insan etkisiyle nesli tükenen canlıların bazıları;
Dinozor, moa, mamut, dodo, Tazmanya kurdu, Anadolu kaplanı.
Türkiye’de Nesli Tükenen Canlılar:
Anadolu leoparı, Asya fili, kunduz, Kafkas bizonu, orman horozu, yılan boyun, Asya aslanı
Dünya’da Nesli Tükenmekte Olan Canlılar
Bazı canlıların, nesli tam olarak tükenmese de sayıları çok azalmıştır. Canlı nesillerinin tükenmesi, biyoçeşitliliği azaltacağından gerekli önlemler alınmalıdır. Nesli tükenmekte olan bazı canlılar şunlardır:
Panda, Şahin gagalı kaplumbağa, Cava gergedanı, Goril, Saola, Pangolin
Türkiye’de Nesli Tükenmekte olan Canlılar:
Akdeniz foku, kelaynak kuşu, alageyik, bozayı, su kaplumbağası, kardelen çiçeği, tuj koyunu, Ankara keçisi, salep orkidesi, sülün.
Dünyada ve ülkemizde biyoçeşitliliği tehdit eden faktörler
- Nüfus artışı
- Çevre kirliliği
- Doğal alanlarının tahrip edilmesi
- Doğal kaynakların aşırı kullanımı
- Sulak bölgelerin kurutulması
- Aşırı ve bilinçsiz avlanma
- Küresel ısınma ve iklim değişiklikleri
- Erozyon
- Orman yangınları
- Aşırı otlatma ve bitkilerin aşırı toplanması
- Doğal afetler
Biyoçeşitliliğin Korunması İçin Alınması Gereken Önlemler
- İnsanların bilinçlendirilmesi
- Doğal yaşam alanları ve doğal su kaynakları koruma altına alınmalıdır.
- Aşırı ve bilinçsiz avlanmanın önüne geçilmeli.
- Organik tarım tercih edilmelidir.
- Nesli tükenme tehlikesi altında olan canlılar koruma altına alınmalıdır.
- Ormanlar tahrip edilmemelidir.
- Tarım ilaçlarının, deterjanların ve kimyasal maddelerin kullanımı konusunda insanlar bilinçlendirilmelidir.
İNSAN VE ÇEVRE İLİŞKİSİ
İnsanlar yaşamlarını sürdürebilmek için çeşitli faaliyetler yürütürler. Bu faaliyetlerin bazıları yaşadığımız çevreyi olumsuz etkileyebilir.
İnsanların neden olduğu çevre sorunları;
Hava Kirliliği: Fabrika bacalarından çıkan kirli gazlar, kömür kullanımı, otomobil egzozu gazları, çeşitli deodorantlar havanın kirlenmesine neden olur.
- Su Kirliliği: Deniz araçları, akarsu ve denizlere dökülen kanalizasyon suları, sanayi tesislerinin sıvı atıkları suları kirletir. Suları en çok kirleten maddelerden biri de atık pillerdir. Piller tükendiğinde yetkililerin belirlediği çöp alanlarında toplanmalıdır. Atık yağlar da suyu kirleten etkenlerden biridir. Evde kızartma gibi yemeklerde kullanılan atık yağlar lavaboya dökülürse akarsu ve denizlere ulaşarak balıkların ölmesine neden olabilir.
- Toprak Kirliliği: Evsel atıklar, sanayi atıkları, tarım ilaçları, kimyasal gübreler toprağın kirlenmesine neden olur.
- Küresel Isınma: Hava kirliliğinin bir sonucudur. İnsanların kullandığı kömür, petrol gibi yakıtlardan çıkan karbondioksit gazının atmosferde artması küresel ısınmaya neden olur. Küresel ısınma sonucunda güneş ışınları dünyayı daha çok ısıtarak iklimlerde değişiklik meydana gelir.
- Ozon Tabakasında İncelme: Atmosferin üst tabakasında güneşin zararlı ışınlarını engelleyen ozon tabakası bulunur. Bu tabaka bazı zararlı gazlar nedeniyle incelmektedir.
- Bitki ve Hayvan Türlerinin Azalması: İnsanlar ormanlık alanları yerleşim yeri yapmak amacıyla tahrip etmektedir. Bu da o bölgede yaşayan bitki ve hayvanların zarar görmesine neden olmaktadır. Kaçak avlanma nedeniyle pek çok nadir hayvan türünün nesli tehlike altındadır. Ayrıca insanların neden olduğu çevre kirliliği nedeniyle bitki ve hayvanlar zarar görmektedir.
- Orman Tahribi: Ormanların tahrip olmasına neden olan faktörler yangın, kaçak yapılaşma, dikkatsizlik, bilinçsiz ağaç kesilmesi, bilinçsiz otlatma vb. şeklinde sıralanabilir.
- Ses Kirliliği: İnsanların kullandığı çeşitli araçlar doğal olmayan sürekli bir gürültü oluşmasına neden olur. Gürültü insan ve hayvan sağlığı açısından zararlıdır.
- Nükleer Kirlilik: Nükleer santraller, nükleer silahlar ve nükleer deneyler çevreye radyasyon denilen zararlı ısınları yayarsa(nükleer sızıntı) çevrede nükleer bir kirlilik oluşur.
- Kutup Buzullarının Erimesi: Küresel ısınma nedeniyle değişen iklim koşulları kutuplardaki buzulların erimesine neden olmaktadır. Bunun sonucunda eriyen buzlar nedeniyle oluşan su denizlere karışmakta, deniz seviyesi tüm dünyada yükselmektedir. İlerleyen yıllarda deniz kıyısındaki bazı şehirlerin sular altında kalacağı tahmin edilmektedir.
- Çarpık Kentleşme: Şehirlerde binaların plansız şekilde yapılmasıdır. Bunun sonucunda araç ve yaya trafiğine uygun olmayan yerleşim yerleri oluşmaktadır. Çarpık kentleşme tarihi ve kültürel dokuya da zarar vermektedir.
Çevre kirliliğine karşı alınacak önlemler;
- İnsanlara çevre bilinci kazandırılmalıdır.
- Sanayi kuruluşlarına ve kanalizasyon şebekelerine arıtma tesisi kurularak atık sular arıtılmalıdır.
- Kâğıt, cam, plastik, pil gibi atıklar geri dönüşüm kutularına atılmalıdır.
- Ev ve fabrika bacalarından çıkan gazlar ile araçların egzozlarından çıkan gazlar için filtre kullanılmalıdır.
- Doğal bitki örtüsü korunmalı ve yeni yeşil alanlar oluşturulmalıdır.
- Tıbbi atıklar toprağa ve suya karışmayacak şekilde yok edilmelidir.
- Nükleer atıklar doğaya zarar vermeyecek şekilde depolanmalıdır.
- Enerji elde etmek için katı ve sıvı yakıtlar yerine güneş, rüzgar gibi kaynaklar kullanılmalıdır.
- Nesli tükenmekte olan canlı türleri koruma altına alınmalıdır.
