ASİT VE BAZLAR

ASİT VE BAZLAR

Maddeler kimyasal özellikleri bakımından üç gruba ayrılır. Bunlar; asitler, bazlar ve asitlik ve bazlık bakımından nötr olan maddelerdir.

ASİTLER

Asitler suda çözündüğünde hidrojen iyonu derişimini arttıran maddelerdir. Hidrojen iyonları çözeltiyi asidik yapar.

Asitlerin Özellikleri;

• Sulu çözeltilerinde H+ iyonu (hidrojen iyonu) verirler.
• Tatları ekşidir.
• Ciltte yanma hissi uyandırırlar. Kuvvetli bir asitse cildi tahriş eder.
• Mavi turnusol kâğıdını kırmızıya çevirirler.
• Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
• Asitler mermer ve metal yüzeyleri aşındırır. Metal ile tepkimeye girerek H₂ gazı açığa çıkarır.
• Asitler, bazlar ile tepkimeye girerek tuz ve su oluştururlar. Buna nötrleşme tepkimesi denir.

Yapısında H (Hidrojen) atomu bulunduran her madde asit değildir. Su (H2O), Amonyak (NH3), Metan gazı (CH4) gibi. Bazı maddeler yapısında ise hidrojen bulunmadığı halde, sulu çözeltilerinde hidrojen iyonu (H+)oluşumuna sebep oldukları için asit özelliği gösterirler. Karbondioksit (CO2), Azot dioksit (NO2) ve Kükürt dioksit (SO2) suda asit özelliği gösteren maddelerdir.

Günlük Hayatta Sıkça Karşımıza Çıkan Asitler

Formülü	Okunuşu	Suda Çözüldüğünde Oluşan İyonlar	Piyasa Adı	Kullanıldığı Yerler
HCl	Hidroklorik Asit	H+ ve Cl-	Tuz Ruhu	Temizlik ürünü
H2SO4	Sülfürik Asit	H+ ve SO4-2	Zaç Yağı	Patlayıcı madde, boya, ilaç ve akü
HNO3	Nitrik Asit	H+ ve NO3-	Kezzap	Patlayıcı madde , gübre ve temizlik ürünü
H2CO3	Karbonik Asit	H+ ve HCO3-	Gazoz Asidi	Gazoz (yağmur suyunda da bulunur.)
H3PO4	Fosforik Asit	H+ ve PO4-3	Kola Asidi	İlaç, yağ sanayi, sinek ilacı, gıda koruyucu, kola ve temizlik ürünü
CH3COOH	Asetik Asit	H+ ve CH3COO-	Sirke	Yemek sektörü
HCOOH	Formik Asit	H+ ve HCOO-	Karınca Asidi	koruyucu ve anti bakteriyel alan, deri işleme

BAZI YİYECEK VE İÇECEKLERİMİZDEKİ ASİTLER;
ELMA Malik Asit LİMON Sitrik Asit SÜT, YOĞURT Laktik Asit ÇİLEK Formik Asit ÜZÜM Tartarik Asit TURŞU Benzoik Asit ISIRGAN OTU Formik Asit TEREYAĞ Bütirik Asit ZEYTİN YAĞI Oleik Asit KARINCA Formik Asit

BAZLAR

Baz, suda iyonlaştıklarında ortama OH⁻ (hidroksit) iyonu verebilen maddelerdir. Bazlar da, asitler gibi tehlikeli maddelerdir. Suda iyonlaştıklarında hidroksit (OH⁻) iyonu derişimini arttıran maddelere baz denir.

Bazların Özellikleri;

• Sulu çözeltilerinde OH^- (hidroksit) iyonu verirler.
• Tatları acıdır.
• Cilde kayganlık hissi verir.
• Kırmızı turnusol kâğıdını maviye çevirirler.
• Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
• Metallerle tepkimeye girmemeleri asitlerden ayırmak için kullanılabilir.
• Bazlar; cam, kristal ve porselenleri matlaştırır.
• Bazlar, asitler ile tepkimeye girerek tuz ve su oluştururlar. Buna Nötrleşme tepkimesi denir.

Günlük Hayatta Sıkça Karşımıza Çıkan Bazlar;

Formülü	Okunuşu	Suda Çözüldüğünde Oluşan İyonlar	Piyasa Adı	Kullanıldığı Yerler
NaOH	Sodyum hidroksit	Na+ ve OH-	Kostik	Sabun, lavabo açıcı.
KOH	Potasyum hidroksit	K+ ve OH-	Potas Kostik	Arap sabunu, sıvı sabun, şampuan.
Ca(OH)2	Kalsiyum hidroksit	Ca+2 ve OH-	Sönmüş Kireç	Sıva ve harç.
Mg(OH)2	Magnezyum hidroksit	Mg+2 ve OH-		Antiasit
NH3	Amonyak	NH4+ ve OH-	Amonyak	Ev temizlik malzemesi, gübre, patlayıcı madde
LiOH	Lityum Hidroksit	Li+ ve OH-		Pil, Seramik, Cam

GÜNLÜK HAYATTA BAZ İÇEREN BAZI MADDELER;
SABUN DİŞ MACUNU ACI BİBER KABARTMA TOZU ÇİKOLATA KÜL

Asit ve Bazlar birbirine ters gibi görünse de elektriği iletmek, turnusol kağıdına etki etmek, nötrleşme tepkimesine katılmak gibi ortak yönleri vardır.

BELİRTEÇ (İNDİKATÖR) MADDELER:

pH belirteçleri (İndikatörler), çözeltinin pH'sına bağlı olarak renk değiştiren, karmaşık yapıdaki organik bileşiklerdir. Asidik ve bazik özellik gösteren maddelerde farklı renk alır. Doğal olarak kullanılan belirteçler de vardır.

Belirteç	Asite uygulandığında aldığı renk	Baza uygulandığında aldığı renk
Turnusol Kağıdı	Kırmızı	Mavi
Metil Oranj	Kırmızı	Sarı
Fenolftalein	Renksiz	Pembe
Kırmızı Lahana Suyu	Kırmızı	Mavi

pH ölçeği;

pH ölçeği bir maddenin ne kadar asidik ya da bazik olduğunu belirten ölçektir. 14 birime ayrılmıştır. 0-7 arasındaki değerler asidik, 7 nötr ve 7-14 arası çıkan sonuçlar ise bazik olduğunu gösterir. Farklı bir deyişle çözeltide 0-7 arası H⁺ iyonları > OH^- iyonları, 7 de H⁺ iyonları = OH^- iyonları ve 7-14 arası da H⁺ iyonları < OH^- iyonları denilebilir.

Asit ve Bazların Zararlı Etkisinden Korunma Yolları:

• Mermer tezgahta limon kesmemeliyiz.
• Temizlik sırasında deterjanlı yüzeyleri bol su ile yıkamalıyız.
• Asit ve bazları kullanırken özellikle deterjanların cildimize temasını önlemek için mutlaka eldiven kullanmalıyız.
• Temizlik malzemelerini birbirine rastgele karıştırmamalıyız.
• Labaratuvarda asit ve bazlarla çalışırken mutlaka önlük, koruyucu gözlük ve eldiven kullanmalıyız.
• Herhangi bir kaza anında asit veya bazın temas ettiği bölgeyi bol su ile yıkamalıyız.
• Herhangi bir kaza anında en kısa sürede sağlık kuruluşuna başvurmalıyız.

Asit Yağmuru:

• Fosil yakıtların yanması sonucu CO₂, NO₂, SO₂ gazları açığa çıkar.
• Bu gazlar suda iyonlaşarak H₂CO₃, HNO₃, H₂SO₄ asitlerini oluşturarak yağmur suyunun asidik özellik oluşturmasına neden olur.
• Oluşan asit yağmuru ormanlara, antik yapılara, şehir yapılarına ve doğaya zarar verir.
• Topraktaki Ca⁺² Mg⁺² K⁺ gibi minerallerin çözünmesine neden olarak toprakların verimsizleşmesine neden olur.
• Araçların ve iş makinelerin yüzeyinin aşınmasına neden olur.
• Asit yağmurlarına daha çok hava kirliliği neden olur. Bu yüzden hava kirliliğinin olduğu yerlerde daha sık görülür.