DOLAŞIM SİSTEMİ

Fen Ansiklopedisi sitesinden

DOLAŞIM SİSTEMİ

Kalp ve damarların kanı vücutta dolaştığı sisteme dolaşım sistemi denir.

Dolaşım Sisteminde Görevli Yapılar:

CG Heart.gif

Kalp: Kalp kanı vücuda pompalayan bir pompa görevi yapar. Kalbin bir bölümü kanı vücuda pompalarken diğer bölümü vücuttaki kanı emerek tekrar kalbe getirir. İnsan kalbi sağ ve sol karıncık ve sağ ve sol kulakçık olmak üzere 4 odacıktan oluşur. Karıncığın duvarları kalındır. Bu da karıncığın daha güçlü olmasını sağlar. Kulakçığın kasları karıncığa oranla daha incedir. Kalbin sol bölümünde oksijence zengin kan (temiz kan) bulunur. Kalbin sağında oksijeni az olan kan (kirli kan) bulunur.

Vücuttaki Kan Dolaşımı

Büyük Kan Dolaşımı

Kalpten çıkan kanın tüm vücuda pompalanarak vücut hücrelerinde kullanılıp kirlendikten sonra tekrar kalbe dönmesine büyük kan dolaşımı denir.

Amacı: Temiz kanı vücuda dağıtmak ve atık maddeleri vücuttan toplamak.

Büyük Dolaşım Sıralaması:

Sol Karıncık –> Ana Atardamar (Aort) –>Vücut Kılcal Damarları –> Üst ve alt toplardamar –>  Sağ kulakçık

Küçük Kan Dolaşımı

Büyük dolaşımda kan tüm vücudu dolaşarak karbondioksit alır. Kirli hale gelen kanın tekrar oksijen alması gerekir. Bunun için küçük dolaşım devreye girer.

Karbondioksitli(kirli) kanın akciğerlere gidip oksijen alması ve karbondioksiti akciğerde bırakıp temizlendikten sonra tekrar kalbe dönmesine küçük kan dolaşımı denir.

Amacı: Kirli kanı akciğerlere götürüp oksijen almasını sağlamak

Küçük Dolaşım Sıralaması:

Sağ karıncık –> Akciğer atardamarı –> Akciğerler –> Akciğer toplardamarı –> Sol kulakçık

Vücudumuzdaki damarlar: 3 çeşittir.

1. ATARDAMAR: Kanı kalpten dışarı taşıyan damarlardır. Akciğer atardamarı hariç hepsi oksijence zengin (temiz) kan taşırlar. Duvarları diğer damarlardan daha kalındır. Kan basıncı fazladır.

2. TOPLARDAMAR: Kanı kalbe geri getiren damarlardır. Akciğer toplardamarı hariç (karbondioksitli (kirli) kan taşırlar.

3. KILCALDAMAR: Atardamar ve toplardamarlar arasında bulunur.  Kanı hücrelere kadar taşıyan ince damarlardır.

alyuvar, trombosit ve akyuvar

Kanın Yapısı:

Kanımızda kan hücreleri ve kan plazması denilen sıvı kısım bulunur.

KAN PLAZMASI

Kan hücreleri plazma içinde bulunur. Plazmanın %90’ı su, %10’u ise protein, yağ ve karbonhidrattır (Besin). Görevi: Besinleri ve atık maddeleri taşır.

ALYUVAR

Kırmızı renklidir. Kana kırmızı rengi veren hemoglobini taşır. Hemoglobin sayesinde oksijen ve karbondioksit gazlarını taşır. Yavru alyuvarların çekirdekleri vardır. Olgunlaştıklarında çekirdek kaybolur. Sayısı en çok olan alyuvardır. Görevi:  Oksijen ve karbondioksit taşımak.

AKYUVAR

Beyaz renklidir. Vücudumuzu mikroplardan korur. Akyuvarlar mikropları yutarak veya bazı maddeler salgılayarak öldürür. Çekirdekleri vardır. Sayıları alyuvarlardan azdır. Görevi: Vücudu mikroplardan korumak.

KAN PULCUKLARI

Kanın Pıhtılaşmasını sağlar. Çok küçüktürler. Sayıları azdır. Çekirdeksizdirler. Görevi: Kanın pıhtılaşmasını sağlar.

Kan Grupları

İnsanlarda 4 çeşit kan grubu vardır. Kan alışverişinde gurup uyumunun yanında Rh faktörüne de dikkat edilir. Kanda bulunan bazı protein türleri kan gruplarının oluşmasını sağlar.

Alyuvar uyumluluk tablosu
Alıcı Verici
O− O+ A− A+ B− B+ AB− AB+
O− Tık icon 3.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png
O+ Tık icon 3.png Tık icon 3.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png
A− Tık icon 3.png Çarpı icon 1.png Tık icon 3.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png
A+ Tık icon 3.png Tık icon 3.png Tık icon 3.png Tık icon 3.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png
B− Tık icon 3.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png Tık icon 3.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png
B+ Tık icon 3.png Tık icon 3.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png Tık icon 3.png Tık icon 3.png Çarpı icon 1.png Çarpı icon 1.png
AB− Tık icon 3.png Çarpı icon 1.png Tık icon 3.png Çarpı icon 1.png Tık icon 3.png Çarpı icon 1.png Tık icon 3.png Çarpı icon 1.png
AB+ Tık icon 3.png Tık icon 3.png Tık icon 3.png Tık icon 3.png Tık icon 3.png Tık icon 3.png Tık icon 3.png Tık icon 3.png


Kan Nakli

Ameliyat, yaralanma gibi durumlarda kaybedilen kanı vücudumuz hemen üreterek yerine koyamaz. Bu durumda hastaya dışarıdan kan vermek gerekir. Buna kan nakli denir. Kan nakli yapılırken kan veren ve kan alan kişilerin kan grupları ve Rh faktörleri aynı olmalıdır.

Örneğin A Rh(+) kana sahip bir hastaya sadece A Rh(+) kan nakil yapılabilir.

Karşılık beklemeden ve gönüllü olarak ihtiyaç sahiplerine kan vermeye kan bağışı denir. Bağışlanan kan hastaya hemen verilebileceği gibi kan bankası denilen yerlerde saklanarak ihtiyaç duyulduğunda kullanılabilir.

Türk Kızılay’ı kuruluşuna her zaman kan bağışında bulunmak mümkündür.

Kan bağışının faydaları.

  • Yüksek tansiyona iyi gelir.
  • Kan bağışından sonra vücut yeni kan hücreleri oluşturur ve kan tazelenmiş olur.
  • Kan iliğinin yağlanmasını önler.
  • Kanda yağlanmayı önler.
  • Stres, baş ağrısı gibi olumsuzluklara iyi gelir.
  • Kan bağışı yapan kişinin kanı hastalık var mı diye testten geçirilir. Bu sayede kan bağışçısında herhangi bir hastalık varsa belirlenmiş olur.
  • Kan bağışı toplumu oluşturan insanlar arasında dayanışmayı artırır.

Not: hayvanlarda farklı kan grupları vardır.