DOLAŞIM SİSTEMİ
DOLAŞIM SİSTEMİ
Kalp ve damarların kanı vücutta dolaştığı sisteme dolaşım sistemi denir.
Dolaşım Sisteminde Görevli Yapılar:
Kalp: Kalp kanı vücuda pompalayan bir pompa görevi yapar. Kalbin bir bölümü kanı vücuda pompalarken diğer bölümü vücuttaki kanı emerek tekrar kalbe getirir. İnsan kalbi sağ ve sol karıncık ve sağ ve sol kulakçık olmak üzere 4 odacıktan oluşur. Karıncığın duvarları kalındır. Bu da karıncığın daha güçlü olmasını sağlar. Kulakçığın kasları karıncığa oranla daha incedir. Kalbin sol bölümünde oksijence zengin kan (temiz kan) bulunur. Kalbin sağında oksijeni az olan kan (kirli kan) bulunur.
Büyük Kan Dolaşımı
Kalpten çıkan kanın tüm vücuda pompalanarak vücut hücrelerinde kullanılıp kirlendikten sonra tekrar kalbe dönmesine büyük kan dolaşımı denir.
Amacı: Temiz kanı vücuda dağıtmak ve atık maddeleri vücuttan toplamak.
Büyük Dolaşım Sıralaması:
Sol Karıncık –> Ana Atardamar (Aort) –>Vücut Kılcal Damarları –> Üst ve alt toplardamar –> Sağ kulakçık
Küçük Kan Dolaşımı
Büyük dolaşımda kan tüm vücudu dolaşarak karbondioksit alır. Kirli hale gelen kanın tekrar oksijen alması gerekir. Bunun için küçük dolaşım devreye girer.
Karbondioksitli(kirli) kanın akciğerlere gidip oksijen alması ve karbondioksiti akciğerde bırakıp temizlendikten sonra tekrar kalbe dönmesine küçük kan dolaşımı denir.
Amacı: Kirli kanı akciğerlere götürüp oksijen almasını sağlamak
Küçük Dolaşım Sıralaması:
Sağ karıncık –> Akciğer atardamarı –> Akciğerler –> Akciğer toplardamarı –> Sol kulakçık
Vücudumuzdaki damarlar: 3 çeşittir.
1. ATARDAMAR: Kanı kalpten dışarı taşıyan damarlardır. Akciğer atardamarı hariç hepsi oksijence zengin (temiz) kan taşırlar. Duvarları diğer damarlardan daha kalındır. Kan basıncı fazladır.
2. TOPLARDAMAR: Kanı kalbe geri getiren damarlardır. Akciğer toplardamarı hariç (karbondioksitli (kirli) kan taşırlar.
3. KILCALDAMAR: Atardamar ve toplardamarlar arasında bulunur. Kanı hücrelere kadar taşıyan ince damarlardır.
Kanın Yapısı:
Kanımızda kan hücreleri ve kan plazması denilen sıvı kısım bulunur.
KAN PLAZMASI
Kan hücreleri plazma içinde bulunur. Plazmanın %90’ı su, %10’u ise protein, yağ ve karbonhidrattır (Besin). Görevi: Besinleri ve atık maddeleri taşır.
ALYUVAR
Kırmızı renklidir. Kana kırmızı rengi veren hemoglobini taşır. Hemoglobin sayesinde oksijen ve karbondioksit gazlarını taşır. Yavru alyuvarların çekirdekleri vardır. Olgunlaştıklarında çekirdek kaybolur. Sayısı en çok olan alyuvardır. Görevi: Oksijen ve karbondioksit taşımak.
AKYUVAR
Beyaz renklidir. Vücudumuzu mikroplardan korur. Akyuvarlar mikropları yutarak veya bazı maddeler salgılayarak öldürür. Çekirdekleri vardır. Sayıları alyuvarlardan azdır. Görevi: Vücudu mikroplardan korumak.
KAN PULCUKLARI
Kanın Pıhtılaşmasını sağlar. Çok küçüktürler. Sayıları azdır. Çekirdeksizdirler. Görevi: Kanın pıhtılaşmasını sağlar.
Kan Grupları
İnsanlarda 4 çeşit kan grubu vardır. Kan alışverişinde gurup uyumunun yanında Rh faktörüne de dikkat edilir. Kanda bulunan bazı protein türleri kan gruplarının oluşmasını sağlar.
| Alıcı | Verici | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| O− | O+ | A− | A+ | B− | B+ | AB− | AB+ | |
| O− | 
|
|
|
|
|
|
|
|
| O+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
| A− |
|
|
|
|
|
|
|
|
| A+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
| B− |
|
|
|
|
|
|
|
|
| B+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
| AB− |
|
|
|
|
|
|
|
|
| AB+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
Kan Nakli
Ameliyat, yaralanma gibi durumlarda kaybedilen kanı vücudumuz hemen üreterek yerine koyamaz. Bu durumda hastaya dışarıdan kan vermek gerekir. Buna kan nakli denir. Kan nakli yapılırken kan veren ve kan alan kişilerin kan grupları ve Rh faktörleri aynı olmalıdır.
Örneğin A Rh(+) kana sahip bir hastaya sadece A Rh(+) kan nakil yapılabilir.
Karşılık beklemeden ve gönüllü olarak ihtiyaç sahiplerine kan vermeye kan bağışı denir. Bağışlanan kan hastaya hemen verilebileceği gibi kan bankası denilen yerlerde saklanarak ihtiyaç duyulduğunda kullanılabilir.
Türk Kızılay’ı kuruluşuna her zaman kan bağışında bulunmak mümkündür.
Kan bağışının faydaları.
- Yüksek tansiyona iyi gelir.
- Kan bağışından sonra vücut yeni kan hücreleri oluşturur ve kan tazelenmiş olur.
- Kan iliğinin yağlanmasını önler.
- Kanda yağlanmayı önler.
- Stres, baş ağrısı gibi olumsuzluklara iyi gelir.
- Kan bağışı yapan kişinin kanı hastalık var mı diye testten geçirilir. Bu sayede kan bağışçısında herhangi bir hastalık varsa belirlenmiş olur.
- Kan bağışı toplumu oluşturan insanlar arasında dayanışmayı artırır.
Not: hayvanlarda farklı kan grupları vardır.
