HÜCRE

HÜCRE

Canlılarda canlılık özelliği gösteren en küçük yapı birimine hücre denir. Doğada yaşayan canlıların tamamı hücrelerden oluşmuştur. Doğada yaşayan canlılardan bazıları tek bir hücreden, bazıları da çok sayıda hücreden oluşmuştur. Doğadaki bütün canlıları oluşturan hücrelerin sayısı, büyüklüğü ve yapısı aynı değildir. Bu nedenle bitki ve hayvan hücreleri arasında benzerlik ve farklılıklar vardır. Hücrelerin bir çoğu çıplak gözle görülemez. Hücreleri inceleyebilmek için görüntüsünün büyütülmesini sağlayan mikroskop adı verilen araçlara ihtiyaç vardır.

Hücre ilk defa 1665 yılında Robert Hooke tarafından keşfedilmiştir. Robert Hooke şişe mantarından aldığı kesiti mikroskopta incelemiş ve oda şeklinde yapılar görmüştür. Gördüğü bu yapılara “HÜCRE” adını vermiştir.200 yıl sonra Brawn (1831) bitki hücresinde çekirdeği bulmuştur.

Hücrenin Temel Kısımları

1-Hücre zarı: "Plazma zarı" da denir. Hücreyi dış ortamdan ayıran, seçici geçirgen canlı yapıdır. Hücreyi çevreleyen birim zar ortalama olarak 75 Angström (75x10-7 mm) kalınlığındadır. Hücre zarı, gözenekli ve yarı geçirgen yapıya sahiptir. Esas yapı taşları lipit ve proteinlerdir. Hücre zarının yapısında protein, yağ ve karbonhidrat bulunur. Hücre zarının görevleri;

• Sitoplazmayı çevreleyerek hücreye şekil verir ve dağılmasını engeller.
• Madde alışverişini düzenler.
• Uyarı iletimi yapar.
• Hücrelerin birbirlerini tanımalarını sağlar.
• Hücreyi çepeçevre saran canlı ve esnek bir yapıdır.
• Tüm hücrelerde bulunur.
• Hayvan hücresinin dış kısmında sadece hücre zarı vardır. Bitki hücresinde ise hücre zarının dış kısmında ayrıca hücre duvarı vardır.

Hücre Duvarı(Hücre Çeperi)

• Sadece bitki hücrelerinde vardır.
• Cansız bir yapıdır, hücreye dayanıklılık ve sertlik kazandırır.
• Seçici geçirgen değil, tam geçirgen bir yapıya sahiptir.

2-Çekirdek: Hücre çekirdeği yani Nükleus, tanecikli ve lifli bir yapıya sahiptir. Hücreyi yönetir. Çekirdek zarı, nükleoplazma, kromozom ve çekirdekçikten oluşmaktadır. Canlılara ait birçok özellik bu yapıda depolanır. Kalıtım materyali olan DNA burada bulunur.

3-Sitoplazma: Hücrede yaşamsal faaliyetlerin gerçekleştiği kısımdır. Saydam ve akışkandır. Sitoplazmada bulunan ve yaşamsal faaliyetlerin gerçekleşmesini sağlayan yapılara organel denir.

Ökaryotik bir hücrenin yapısı: 1)Çekirdekçik 2) Çekirdek 3)Ribozom 4)Vezikül 5)Granüllü (Tanecikli) Endoplazmik Retikulum 6)Golgi Aygıtı 7)Sitoiskelet 8)Granülsüz (Düz) Endoplazmik Retikulum 9)Mitokondriler 10)Koful 11)Sitoplazma 12)Lizozom 13)Sentriyoller (Sentrozom)

Organeller ve Görevleri:

Vücut için organ ne ise hücre için de organel odur. Organelle sözcüğünden dilimize girmiştir. "-elle" son eki küçültme eki olup Türkçedeki "-cık" ekinin karşılığıdır. Türkçedeki tam karşılığıyla organcık(küçük organ). Özellikle karmaşık yapıdaki ökaryot hücrelerde birçok organel çeşidi bulunur.

Mitokondri: Hücrenin enerji meydana getirici üniteleridir. Organik moleküllerden kimyasal bağların kopmasıyla açığa çıkan enerji burada ATP şekline çevrilir. Enerji ihtiyacı fazla olan karaciğer, beyin ve çizgili kas hücrelerinde sayısı daha fazladır.

Ribozom: Bütün hücrelerde bulunur. Görevi protein sentezlemektir. En küçük organeldir.

Koful: Hücre içerisinde bulunan besin ve atık maddelerin depolandığı kısımdır. Bitki hücresinde büyük ve az sayıda, hayvan hücresinde küçük ve çok sayıda bulunur. Genç hücrelerde küçük, yaşlı hücrelerde ise tek tek ve büyüktür.

Endoplazmik Retikulum: Hücre içerisinde maddenin bir yerden başka bir yere taşınmasını ağlayan kanallar yani yollardır.

Lizozom: Hücrede sindirimin gerçekleştiği kısımdır. Hayvan hücresinde bulunur. Bitki hücresinde bulunmaz, fakat ilkel bitki hücrelerinde bulunur.

Sentrozom: Sadece hayvan hücresinde bulunur. Hücre bölünmesinde görev alırlar.

Golgi Cisimciği: Hücrede salgı üretilmesi ve paketlenmesinde görevlidir. Salgı yapan tükürük, gözyaşı ve ter bezlerinde sayıları fazladır.

Kloroplast: Sadece bitki hücrelerinde bulunur. Hücrede besin ve oksijenin üretildiği kısımdır. Yapısında klorofil bulunur. Fotosentezin gerçekleştiği kısımdır.