IŞIĞIN YAYILMASI
IŞIĞIN YAYILMASI
Işık bir enerji türüdür. Madde değildir. Bu yazıda ışığın nasıl yayıldığını inceleyeceğiz. Işık nasıl bir yol izler? Bunu anlamak için günlük hayatta karşımıza çıkan bazı durumları daha yakından inceleyelim. Bulutların arasından süzülen ışığın düz bir çizgi olarak ilerlediğini görebiliriz. Her yönde derken eğer ışık bir engelle karşılaşmazsa her yöne yayılmak ister. Evlerimizde kullandığımız lambadan çıkan ışık ışınları odanın her yerine ulaşır. Önüne bir engel çıkarsa ulaşamaz ve gölgeli alanlar oluşur.
Lambadan çıkan ışığın doğrusal ve her yönde olduğunu görebiliriz.
Not: Işık, ışın ismi verilen çizgilerle çizilir.
YANSIMA
Önce yansımanın ne olduğunu tanımlayalım. Yansıma ışığın bir engele çarparak geldiği ortama geri dönmesidir.
Yansıma yüzeyin özelliğine göre 2 şekilde gerçekleşir:
- Düzgün Yansıma
- Dağınık Yansıma
1. Düzgün Yansıma
Pürüzsüz ve parlak yüzeylerde olur.
Paralel gelen ışınlar paralel olarak yoluna devam eder.
Yüzeyde oluşan görüntü nettir. (Görüntü tencere üzerindeki görüntümüz gibi eğik de olsa düzgün yansıma sayılır.)
Düzgün yansıma yapan yüzeyler: Ayna, durgun su, fayans, cilalı tahta, tencere kapağı, parlak otomobil yüzeyi vb.
2. Dağınık Yansıma
Pürüzlü ve mat yüzeylerde gerçekleşir.
Paralel gelen ışınların paralelliği bozulur.
Oluşan görüntü net değildir.
Dağınık yansıma yapan yüzeyler: Buruşuk alüminyum folyo, dalgalı su, duvar, kumaş toprak vb.
Yansıma Kuralları
Işık yansırken bazı kurallar vardır. Bu kurallar düzgün ve dağınık yansımada geçerlidir.
Normal: Yüzeye dik çizilen çizgi
Gelme Açısı: Gelen ışının normalle yaptığı açı
Yansıma Açısı: Yansıyan ışının normalle yaptığı açı
Yansıma Kanunları
- Gelen ışın, yansıyan ışın ve normal aynı düzlemdedir.
- Gelme açısı yansıma açısına eşittir.
- Yüzeye dik gelen ışın kendi üzerinden geri döner.
Gelme açısı yansıma açısına eşittir.
Yüzeye dik gelen ışın geldiği yol üzerinden geri döner.
IŞIĞIN MADDEYLE KARŞILAŞMASI
Işık doğrusal yayılan bir enerji türüdür. Görme olayının gerçekleşmesini sağlar. Ayrıca teknolojik pek çok alette ışık kullanılmaktadır.
Işık hangi maddelerden geçer?
Işık her maddenin içinden geçemez. Bazı maddeler ışığı tam geçirir, bazıları biraz geçirir, bazı maddeler ise hiç geçirmez.
SAYDAM MADDELER
Işığın tamamını geçiren maddelerdir. Bu maddelere pencere camı, gözlük camı, hava, temiz suyu örnek olarak verebiliriz.
YARI SAYDAM MADDE
Işığı biraz geçiren maddelerdir. Yarı saydam maddelerin arkasındaki bir cismi bulanık olarak görürüz. Yağlı kağıt, tül, buzlu cam gibi maddeleri örnek olarak verebiliriz. Sis ve bulutlar da eğer çok yoğun değillerse yarı saydam olabilirler.
SAYDAM OLMAYAN (OPAK) MADDE
Işığı hiç geçirmeyen maddelerdir. Opak maddelerin arkasındaki cisimler görünmez. Duvar, taş, demir, tahta gibi maddeleri örnek verebiliriz.
Saydam olmadığı için tahta ışığı geçirmez. Cam bardak ise geçirir.
NOT: Bazı ışık türlerini gözümüz göremez. Örneğin röntgen ışınları saydam olmayan bazı maddelerin içinden geçebilir. Bu nedenle saydam ve saydam olmayan madde tanımları gözümüzün gördüğü ışık türleri için geçerlidir.
TAM GÖLGE
Işık saydam olmayan bir cisme geldiğinde arkasına geçemez. Cismin arkasında oluşan ışıksız bölgeye tam gölge denir. Tam gölge opak bir cisim nedeniyle hiç ışık almayan bölgelerde oluşur. Tam gölge oluşması için iki şeye ihtiyaç vardır.
- ışık kaynağı
- saydam olmayan cisim.
Tam Gölgenin durumunu etkileyen değişkenler
Oluşan gölgenin boyu çeşitli faktörlere bağlı olarak değişir.
Gölgenin küçülmesi için;
- Engel ışık kaynağından uzaklaşmalı ya da
- Engel perdeye yaklaşmalıdır.
Gölgenin büyümesi için;
- Engel ışık kaynağına yaklaşmalı ya da
- Engel perdeden uzaklaşmalıdır.
Kafa karıştırıyorsa şöyle aklımızda tutabiliriz.
Şekilde ışık ve perdenin sabit olduğunu düşünelim.
– Engel perdeye doğru yani 1 yönünde giderse gölge KÜÇÜLÜR. (1 yönüne hareket zaten engelin ışıktan uzaklaşması perdeye yaklaşmasıdır. Uzun uzun ezberlemek yerine bu akılda tutulabilir.)
– Engel ışığa doğru yani 2 yönüne giderse gölge BÜYÜR.
Güneş ve Ay Tutulması
Ay Dünya’nın etrafında döner. Bu dönüş sırasında bazen Dünya ve Güneş arasına girer. Ay’ın göLgesi Dünya’da düşer ve Dünya’da o bölge gölgede kaldığı için karanlık olur. Buna Güneş Tutulması denir.
Eğer Dünya’dan bakılınca Güneş tamamen kaybolmuşsa buna tam güneş tutulması, bir kısmı kaybolmuşsa kısmi güneş tutulması denir.
Güneş tutulmasında Ay, Dünya ve Güneş’in arasına girer.
Ay Dünya etrafındaki hareketi sırasında bazen Dünya’nın gölgesinde kalır. Buna da Ay Tutulması denir.
Ay tutulmasında Dünya, Ay ve Güneş’in arasına girer.
Ay ve güneş tutulmaları Dünya’nın her yerinden aynı şekilde gözlemlenemez. Bazı bölgelerde tam tutulma görünürken, bazı bölgeler kısmi tutulmayı izleyebilirler.
