İNSANDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME
İNSANDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME
Her canlının neslini devam ettirmek üzere kendine benzer yeni bireyler meydana getirmesine üreme ya da çoğalma denir. Üreme Olayı; canlılığın sürdürülebilmesi için gerekli değildir, neslinin devamı için zorunlu bir olaydır, üreme canlıların ortak özelliklerinden biridir, canlıların sahip olduğu kalıtsal özelliklerin yavrulara aktarılmasını sağlar.
Erkek Üreme Sistemi ve Yapıları:
Erkek üreme sistemi Testis, Salgı bezleri, Sperm kanalı ve Penisten meydana gelir.
Testis: Erkeklerde 2 adet testis vardır. Erkek üreme hücresi olan spermler burada üretilir.
Salgı Bezleri: Ürettikleri özel bir salgı ile kaygan bir ortam oluşturarak spermlerin rahat hareket etmesini sağlarlar.
Sperm Kanalı: Spermleri testislerden penise taşır.
Penis: Spermlerin bir sıvı içerisinde vücuttan dışarı çıkmasını sağlayan kısımdır.
Dişi Üreme Sistemi ve Yapıları
Yumurtalık: Yumurtalıkta dişi üreme hücresi olan yumurtalar üretilir. Döngüsel olarak ayda bir tane yumurta üretilir.
Yumurta kanalı: Yumurtanın döl yatağına iletilmesini sağlar.
Döl yatağı: Döllenmiş olan yumurtanın tutunup doğuma kadar geliştiği ortamdır.
Vajina: Döl yatağı ile dış ortam arasındaki kanaldır.
İNSANDA ÜREME HÜCRELERİ
Erkek üreme organı olan testisler ile dişi üreme organı olan yumurtalıklar üreme hücrelerini üretir. Bu organlar ergenlik döneminin başlamasıyla aktif hale geçerler. Testislerde spermler, yumurtalıklarda ise yumurta hücreleri mayoz bölünme ile üretilir. Dişiler ergenlikten sonra ayda bir yumurta üretebilir, erkekler ise milyonlarca sperm oluşturabilir.
Yumurta:
Yumurta her hücre gibi çekirdek, sitoplazma ve hücre zarından oluşur. Yeni doğmuş bir kız bebeğin yumurtalıklarında çok sayıda olgunlaşmamış yumurta hücresi bulunur. Ergenlik çağından sonra, her ay yumurtalıklarda olgunlaşan bir yumurta spermle döllenebilir ve yeni bir birey oluşturmak üzere çoğalmaya başlar. Döllenmediğinde vücuttan atılır. Bu atılma süreci genellikle 1 haftadır. Bu sürece "PMS dönemi" de denebilir. Bu döngü her ay olur. Bu döngü âdet (regl) olarak adlandırılır. 500 döngü sonra kadın, yumurtanın oluşturulmadığı bir döngü olan menopoza girer. Menopoz, olağan dışı bir durumdur. Menopozun ortaya çıkışı muhtemelen ilk insanların diğer memelilere kıyasla bakıma daha çok gereksinmesinden olmuştur.
Sperm:
Sperm ya da tam bilimsel adı ile spermatozoon (Spermatozoid), erkek bireylere ait üreme hücresidir.
Testislerde oluşan bu hücrelerin üretimi ergenlik döneminde başlar. Baş kısmında döllenme sırasında yumurtaya aktaracağı kalıtsal bilgi (DNA) taşır. Kuyruğu vardır ve hareketlidir. İnsanlarda bir çiftleşme sırasında yaklaşık 150-200 milyon sperm salınır. Ancak yumurtayı yalnızca tek bir sperm hücresi dölleyebilir. Spermler yoğun kıvamda bir sıvının içinde bulunurlar. Bu sıvının ismine meni (ersuyu) denir.
İNSANDA ÜREME VE GELİŞME
Döllenme:
Dişi üreme hücresi yumurta ile erkek üreme hücresi olan spermin çekirdeklerinin birleşmesine döllenme denir. Yumurtanın sperm tarafından döllenmesi dişi canlının yumurta kanalında gerçekleşir. Döllenme sonucunda meydana gelen döllenmiş yumurtaya zigot denir.
Büyüme ve Gelişme:
Döllenme ile başlayıp ergin canlının oluşması ile sonlanan olayların tümüne gelişme denir. Zigotun bölünmeleri sonucu oluşan hücre topluluğuna embriyo denir. Embriyo oluştuktan bir süre sonra döl yatağına yerleşir. İlk iki ay içinde embriyo büyüyüp hücre sayısını artırır. Embriyonun görüntüsü değişerek, canlının organ ve sistemleri şekillenmeye başlar. İnsan şekline benzeyen canlı taslağına da fetüs denir. İnsanda, embriyo zigottan itibaren doğuma kadar gelişimini döl yatağında sürdürür. Plasenta ise anne kanı ile fetüs kanının karşılıklı olarak besin, oksijen ve artık madde alış verişi yapmasını sağlar. Embriyonun madde alış verişi plasenta üzerinden sağlanır. Embriyonun besin ve oksijen ihtiyacı anne kanından sağlanır. İnsanda zigotun oluşumundan doğuma kadar yaklaşık 280 gün geçer ve yavru gelişiminin 40. haftasında doğar. Doğumun gerçekleşmesi sonucu annenin süt bezleri sinirsel ve hormonsal uyarılarla süt salgılamaya başlar. Artık yavru, anne sütüyle beslenir ve bebeklik dönemi başlar. Bebeklikten sonra sırasıyla çocukluk, ergenlik, yetişkinlik ve yaşlılık dönemleri meydana gelir.
EMBRİYONUN SAĞLIKLI GELİŞEBİLMESİ İÇİN ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER:
- Anne adayı beslenmesine dikkat etmelidir.
- Anne adayı sigara, alkol ve kafein içeren maddeler almamalıdır.
- Anne adayı sık sık bir kadın doğum uzmanına gitmeli ve gerekli kontrolleri yaptırmalıdır. Röntgen ve radyasyon yayan aletlerden uzak durmalıdır.
- Gebelikte su ve sıvı içecekler bol tüketilmeli, taze sıkılmış meyve suları tercih edilmelidir. Açık çay içilmeli, kahve az tüketilmelidir. Özellikle demir ihtiyacı bakımından zengin olan kırmızı et ihmal edilmemeli, ancak çiğ et yenilmemelidir.
- Gebelik oluştuğu andan itibaren anne adayının yeterli protein ve kalsiyum alması, bol sebze ve meyve yemesi, su ve sıvı içecekleri bol tüketmesi büyük önem taşıyor.
- Gebelikte su ve sıvı içecekler bol tüketilmeli, taze sıkılmış meyve suları hazır meyve sularına tercih edilmelidir. Açık çay içilmeli, kahve az tüketilmelidir. Özellikle demir ihtiyacı bakımından zengin olan kırmızı et ihmal edilmemeli, ancak çiğ et yenilmemelidir.
