HÜCRE VE BÖLÜNMELER ÖDEVPEDİA 3

HAFTALIK OLARAK OKUL PLANINA GÖRE O HAFTA İŞLENEN KONULAR İLE ALAKALI OLARAK HAZIRLANAN ÖDEVPEDİA'YA HER ÇARŞAMBA YENİ BİR SAYFA EKLENMEKTEDİR. SİTEDE VAR OLAN BÜTÜN ÇALIŞMALAR OKUL BİLGİLERİNİ PEKİŞTİRME AMAÇLIDIR. BU NEDENLE ÖNCELİK OKUL DERSLERİ VE ÖDEVLERİ OLMALIDIR!

Mayoz Bölünme

Üreme hücrelerinin oluşmasını sağlayan bölünme çeşididir. Sperm ve yumurta hücreleri mayoz bölünme ile gerçekleşir. Üreme ana hücrelerinde kromozom sayısının yarıya inmesi olayı mayoz ile gerçekleşir. Sonuçta oluşan hücrelere üreme hücresi (gamet) denir. Mayoz bölünme I. ve II. mayoz bölünme şeklinde olup, bunların her biri aslında birbirini izleyen iki bölünmeden ibarettir.

1. Mayoz bölünme başlamadan önce hazırlık evresi gerçekleşir. Hazırlık evresinde DNA kendini eşler, kromatin iplikler kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur.
2. Kromozomlar yan yana gelerek birbiri üzerine kıvrılır ve parça değişimi gerçekleşir.
3. Kromozomlar hücrenin ortasına dizilir.
4. Kromozomlar zıt kutuplara çekilir.
5. Böylece mayoz 1’in sonunda kromozom sayısı yarıya inmiş iki hücre oluşur.
6. Mayoz 2, mitoz bölünme gibidir. Sadece DNA’nın kendini eşlemesi gerçekleşmez. Mayoz bölünmenin sonunda n kromozomlu ve genetik yapısı birbirinden farklı dört hücre oluşur.

Parça değişimi ve kromozom sayısının yarıya inmesi mayoz 1’de gerçekleşir.

Mayoz Bölünmenin Özellikleri:

• Üreme ana hücreleri mayoz bölünme geçirir ve sonuçta üreme hücreleri oluşur.Örneğin insanda sperm ana hücresi(2n=46) mayoz bölünme geçirir ve sperm hücresi(n=23) oluşur.
• Kromozom sayısı yarıya iner.
• Bir hücreden dört hücre oluşur.
• Parça değişimi ile kalıtsal çeşitliliği sağlar.
• Çok hücreli canlıların üreme hücrelerinin oluşmasını sağlar.
• Mayoz bölünme sonucunda kromozom sayısının yarıya inmesi, tür içi kromozom sayısının nesiller boyu sabit kalmasını sağlar.

Mitoz ve Mayoz Bölünme Arasındaki Farklar

Mitoz Bölünme	Mayoz Bölünme
Vücut hücrelerinde görülür.	Üreme ana hücrelerinde görülür.
Bir hücreden iki hücre oluşur.	Bir hücreden dört hücre oluşur.
Kalıtsal çeşitlilik görülmez.	Kalıtsal çeşitlilik görülür.
Kromozom sayısı sabit kalır.	Kromozom sayısı yarıya iner.

1 Aşağıda verilen ifadeler mayoz ve mitoz bölünmeler için geçerli olup olmamasına göre işaretleyiniz.

 

Mitoz	Mayoz
		İki aşamada gerçekleşir.
		Vücut hücrelerinde görülür.
		Sitoplazma bölünmesi yaşanır.
		n kromozomlu hücreler oluşur.
		Tek hücreli canlılarda üremeyi sağlar.
		Sperm, yumurta ve polen hücreleri oluşur.
		Sonucunda hücre sayısı artar.
		Üreme hücrelerinde görülür.
		Belirli evreler sonucu gerçekleşir.
		Kromozomlar hücrenin ortasına dizilir.
		Genetik çeşitliliğe neden olur.
		Oluşan hücreler yeniden bölünebilir.

2 Aşağıda verilen hücrelerin kromozom sayıları n ve 2n değerlerine göre hangisi olduğunu işaretleyiniz.

1. Sperm Hücresi
2. Deri Hücresi
3. Yumurta Hücresi
4. Sperm Ana Hücresi
5. Yaprak Hücresi
6. Yumurta Ana Hücresi
7. Böbrek Hücresi
8. Polen Hücresi
9. Karaciğer Hücresi

 

1	2	3	4	5	6	7	8	9

AŞAĞIDA YER ALAN KAVRAMLARI, VERİLEN CÜMLELERDE BOŞ BIRAKILAN YERLERE UYGUN ŞEKİLDE YERLEŞTİRİNİZ.

Sperm	2n	Birinci	Yarıya	Mitoz	Parça Değişimi	Mayoz	Çiftler	Yumurta

1

Mayozun aşamasında parça değişimi gerçekleşir.

2

Tek hücreli canlıların üremesi bölünmeyle gerçekleşir.

3

Kromozomlar halinde bulunurlar ve şeklinde gösterilirler.

4

Üreme hücreleri bölünme ile üreme ana hücrelerinden meydana gelir.

5

Üreme ana hücrelerinde gerçekleşen mayoz bölünme ile kromozomlar iner.

6

Mayoz bölünme dişilerde , erkeklerde ana hücrelerinde görülür.

7

Türler arası farklılıkların sebebi mayoz bölünmede gerçekleşen sebep olmaktadır.

AŞAĞIDA VERİLEN BİLGİLER DOĞRU İSE "D", YANLIŞ ISE "Y" SEÇENEĞİNİ SEÇİNİZ.

1 D Y Mayoz bölünme canlılarda çeşitlilik olmasını sağlar. Kanser hücreleri mayoz bölünme ile çoğalırlar. Parça değişimi mayozun birinci aşamasında gerçekleşir. Mayoz sonucu n kromozomlu 4 yeni hücre oluşur Üreme ana hücrelerinin üreme hücrelerine dönüşmesi için mayoz bölünme gereklidir. 2 D Y Bütün canlılarda üremeyi mayoz bölünme sağlar. Eşeyli üreyen canlılarda kromozom sayının sabit kalmasını mayoz bölünme sağlar. Mayoz bölünme iki evrede gerçekleşir. Mayoz bölünmede sitoplazma bölünmesi yalnızca bir kere gerçekleşir. Eşeyli üremede oluşan canlıların ana bireye benzememesi parça değişimden kaynaklanır.

AŞAĞIDAKİ ÇOKTAN SEÇMELİ SORULARI CEVAPLAYINIZ.

1 Araştırılan bir hücre hakkında bilini bilgiler aşağıda gibidir.

• 2n kromozoma sahiptir.
• Bölünme geçirdiğinde oluşan yeni hücreler ana hücreden farklı kalıtsal özellikler taşıyabilir.
• Bölünme iki aşamada gerçekleşir.
• Bölünme öncesi DNA kendini eşler.

Bilinen bilgilerden kaç tanesi hücrenin üreme ana hücresi olduğunu gösterir.

	A) 1
	B) 2
	C) 3
	D) 4

2 Aşağıda şekilde bir insana ait üreme hücreleri gösterilmiştir.

Bu hücrelerin oluşumu ile alakalı olarak;

I- Sperm ve yumurta hücreleridir.

II- Kromozom sayıları n ile ifade edilir.

III- Mayoz bölünmeyle meydana gelirler.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

	A) I ve II
	B) I ve III
	C) II ve III
	D) I, II ve III

3 Aşağıda 2n kromozomlu bir X hücresinin gerçekleştirdiği bölünme sonucu kromozom sayısındaki değişim ve oluşan hücreler şema şeklinde gösterilmiştir.

Buna göre;

1. X hücresi ve Y hücresinin kalıtsal özellikleri aynıdır.
2. X hücresi bir hayvanın sperm ana hücresi olabilir.
3. Geçirilen bölünme iki aşamalı mayoz bölünmedir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

	A) 1 ve 2
	B) 1 ve 3
	C) 2 ve 3
	D) 1, 2 ve 3

4

Yukarıda gösterilen hücresel olay için;

I- Sadece mayoz bölünmede görülür.

II- Tür içi kalıtsal çeşitliliği sağlar.

III- Kromozom sayısının farklı olmasında rol oynar.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

	A) I ve II
	B) I ve III
	C) II ve III
	D) I, II ve III

5 Aşağıdakilerden hangisi mayoz bölünmede kromozom sayısının yarıya inmesinin bir sonucudur?

	A) Eşeysiz üreyen canlıların tür içi kromozom sayısının sabit kalmasını sağlar.
	B) Eşeysiz üreyen canlıların kalıtsal çaşitliliğine neden olmaları.
	C) Eşeyli üreyen canlıların bütün hücrelerinin 2n kromozom sayısına sahip olmalarını sağlaması.
	D) Eşeyli üreyen canlıların tür içi kromozom sayısının sabit kalmasını sağlar.

6 X ve Y hücrelerinde meydana gelen bölünmeler aşağıdaki gibi şematize edilmiştir.

Yukarıdaki gerçekleşen bölünmelerle alakalı olarak aşağıda yapılan yorumlardan hangisi söylenemez?

	A) Y hücresini bölünmesi bütün hücrelerde görülürken X hücresinin bölünme şekli yalnız eşeyli üreyen canlılarda görülür.
	B) Deniz yıldızı X hücresi gibi çoğalırken çiçeğin büyümesi Y hücresi gibi gerçekleşir.
	C) X hücresinde tek bölünme iki aşamada gerçekleşmiştir.
	D) Y hücresi Tek aşamalı 2 bölünme yaşamıştır.

TEST

1 Aşağıda mayoz bölünme gerçekleştiren yumurta ana hücresinin bölünerek yumurta hücrelerini gösterdiği bir şema verilmiştir.

											MAYOZ 1
											MAYOZ 2

Bu verilenlere göre aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

	A) Oluşan hücrelerin organel sayıları aynıdır.
	B) Üreme hücreleri mayoz bölünme ile oluşurlar.
	C) Mayozun ilk evresinde kromozom sayısı yarıya iner.
	D) Mayoz bölünme sonucu 4 yeni hücre oluşur.

2 Aşağıda kutulara mitoz, mayoz bölünme ve ortak özelliklerinin bulunduğu kartlar atılacaktır.

	mitoz		ortak		mayoz

Buna göre mavi kutuya;

I. Kalıtsal Çeşitlilik sağlanır.

II. Hücre sayısında artış görülür.

III. Kardeş kromatidler zıt kutuplara çekilir.

ifadeleri olan hangi kartlar atılabilir?

	A) Yalnız II
	B) I ve III
	C) II ve III
	D) I, II ve III

3 Mayoz bölünme esnasında mitozdan farklı olarak homolog kromozomlar arasında gen alış verişi olur.

Aşağıda bölünmeden önce ve sonra hücrede bulunan kromatidler bazıları gösterilmektedir.

Bölünmeden Önce
	1. Kromozom		2. Kromozom
Bölünmeden Sonra
	1. Hücre	2. Hücre	3. Hücre	4. Hücre

Kromatidlerin renkleri gen yapılarını belirttiğine göre;

I. Parça değişimi sayesinde tür içi çeşitlilik sağlanır.

II. Parça değişimi olmasaydı kalıtsal özellikleri bire bir aynı hücreler oluşurdu.

III. 2. ve 3. hücredeki gösterilen parçalar değişim geçirmiş kromatidlere aittir.

ifadelerinden hangileri doğrudur.?

	A) Yalnız I
	B) I ve II
	C) I ve III
	D) I, II ve III

4 İnsanda kromozom sayılarında vücut ve üreme hücrelerinde farklılık bulunur. Vücut hücreleri 2n:46 kromozoma sahip iken üreme hücreleri n:23 adet kromozoma sahiptir. Üreme hücrelerinin n kromozoma sahip olmalarının nedeni o hücreyi oluşturan hücrenin mayoz bölünme gerçekleştirmesidir.

Bu bilgiyle alakalı olarak aşağıdaki uygulamayı bir öğrenci şekildeki gibi doldurmuştur.

Mitoz	Mayoz
●	○		Karaciğer hücresi
○	●		Sperm hücresi
●	○		Deri hücresi
○	●		Yumurta ana hücresi

Buna göre çocuk kaç soruyu doğru olarak cevaplamıştır?

	A) 1
	B) 2
	C) 3
	D) 4

5 Aşağıda sırasıyla meydana gelen bölünmeler ve kromozom sayısındaki değişmeler grafiklendirilmiştir.

Grafiğe göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

	A) 4 olay döllenmedir.
	B) 3. olay mayoz bölünmedir.
	C) 2. olayda parça değişimi gerçekleşmiştir.
	D) 1. ve 2. olaylar mitoz bölünmedir.

6 Aşağıda bir eşey hücrelerinden bebeğin oluşumuna kadar olan süreç gösterilmiştir.

sperm
		döllenme		zigot
yumurta
		fetüs		embriyo

Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

	A) Embriyodan fetüse geçiş mayoz bölünmeyle sağlanır.
	B) Eşey hücrelerinin oluşumunda genetik çeşitlilik sağlanmıştır.
	C) Döllenmeyle üreme ana hücresi oluşmuştur.
	D) Zigottan embriyoya geçerken kromozom sayısı iki katına çıkmıştır.

7 Aşağıda mayoz bölünme esnasında görülen evrelerden bir kaçı verilmiştir.

K		L		M

Bu aşamaların gerçekleşme sırası aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

	A) K-M-L
	B) M-K-L
	C) K-L-M
	D) L-K-M

8 K hücresinin bölünmesine ait görsel aşağıdaki gibidir.

									K HÜCRESİ
											L HÜCRESİ

Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

	A) K hücresi üreme ana hücresi olabilir.
	B) L hücresi sperm hücresi olabilir.
	C) L hücresinin kromozom sayısı n kadardır.
	D) K ve L hücreleri kalıtsal yapı olarak aynıdır.