SAF MADDE VE KARIŞIMLAR ÖDEVPEDİA 2

HAFTALIK OLARAK OKUL PLANINA GÖRE O HAFTA İŞLENEN KONULAR İLE ALAKALI OLARAK HAZIRLANAN ÖDEVPEDİA'YA HER ÇARŞAMBA YENİ BİR SAYFA EKLENMEKTEDİR. SİTEDE VAR OLAN BÜTÜN ÇALIŞMALAR OKUL BİLGİLERİNİ PEKİŞTİRME AMAÇLIDIR. BU NEDENLE ÖNCELİK OKUL DERSLERİ VE ÖDEVLERİ OLMALIDIR!

SAF MADDELER

SAF MADDE	Elementler	Atomik Yapılı
		Moleküler Yapılı
	Bileşikler
		Kristal(örgü) Yapılı

Aynı cins taneciklerden oluşan ( yani aynı cins atomlardan ya da aynı cins moleküllerden oluşan ) maddelere saf madde denir. Madde kendisine en yakın karakteristik özelliklerdeki molekül veya atomlardan oluşur.

Saf maddeler ikiye ayrılır:

1-Elementler:

Aynı cins atomlardan oluşan saf maddelere element denir. Günümüzde bilinen yaklaşık 120 element vardır. Bu elementlerin yaklaşık %90’ı doğal olarak bulunur. Diğer elementler laboratuvarda üretilmiştir.

Elementlerin Özellikleri:

• Kendi özelliğini taşıyan en küçük parçası atomdur.
• Aynı cins atomlardan oluşurlar.
• Bu yüzden saf maddelerdir.
• Sembollerle gösterilirler.
• Fiziksel ve kimyasal yollarla daha basit yapılı maddelere ayrılamazlar.
• Belirli erime ve kaynama sıcaklıkları vardır.
• Belirli yoğunluk değerleri vardır.
• Elementlerin büyük bir kısmı atomik yapıdadır. (H, He, C)
• Elementlerin çok az bir kısmı moleküllü yapıdadır. (H₂, N₂)

2-Bileşikler:

En az iki farklı atomun birleşmesiyle oluşan saf maddelerdir. Bileşiği oluşturan elementler kendi özelliklerini kaybeder. Bileşiği oluşturan element atomları belirli oranlarda birleşir. Formüllerle gösterilir. Bileşiklerin bazıları moleküllerden oluşur. Su, tuz, şeker, sodyum hidroksit, hidrojen klorür, kalsiyum oksit bileşiklere örnektir.

Bileşiklerin Özellikleri:

• Bileşikler, kendini oluşturan elementlerin (atomları) özelliklerini göstermezler.
• Bileşiği oluşturan elementler (atomlar) kendi özelliklerini kaybederler.
• Bileşiği oluşturan elementler belirli oranlarda birleşirler.
• Bileşikler oluşurken enerji alışverişi olur.
• Bileşikler, kimyasal tepkimelerle oluşur ve kimyasal yollarla ayrılırlar.
• Bileşikler en az iki farklı elementten yani atomdan oluşurlar.
• Bileşiklerin belirli erime, kaynama, donma ve yoğunlaşma sıcaklıkları vardır.
• Bileşikler saf ve homojen maddelerdir.
• Bileşikler formüllerle gösterilirler.
• Bileşiklerin en küçük yapı birimleri moleküllerdir.

ELEMENTLERİN İSİMLERİ VE SEMBOLLERİ

Semboller elementlerin Latince isimlerinden türetilmiştir. Elementlerin sembolleri dünyanın her yerinde aynıdır. Bu durum ortak bir bilim dili oluşturarak bilimsel iletişimi kolaylaştırmıştır. Element sembolleri bütün dünyada kimyanın ortak dilidir.

Element Kartları

Hidrojen Atom No:1 Sembolü:H	Evrende en çok bulunan elementtir. Renksiz, kokusuz, metalik olmayan tatsız oldukça yanıcı bir gazdır. Hidrojen balonlarını şişirmede, petrolün işlenmesinde kaynak yapımında ve roketlerde yakıt olarak kullanılmaktadır.
Helyum Atom No:2 Sembolü:He	Renksiz, kokusuz, havadan daha hafif bir elementtir. Tüm elementler arasında kaynama noktası en düşük elementtir. Zeplin ve balon gibi hava taşıma araçlarını şişirmede, nükleer reaktörlerin soğutulmasında ve kaynakçılıkta kullanılır.
Lityum Atom No:3 Sembolü:Li	Yumuşak ve gümüşümsü beyaz metaldir. Ticari olarak çok önemlidir. Doldurulabilir pillerde, hava taşıtlarında, seramik ve cam yapımında, nörolojik etkilerinden dolayı sakinleştirici ilaçlarda kullanılır.
Berilyum Atom No:4 Sembolü:Be	Elektrik ve ısı iletkenliği çok iyi, manyetik olmayan sert bir elementtir. Doğada az bulunmasından dolayı pahalıdır. Bilgisayar parçalarında, metalürji ve uzay teknolojilerinde kullanılır. Genelde oluşturduğu bileşikler zehirlidir. Zümrüt , doğal olarak oluşan bir berilyum bileşiğidir.
Bor Atom No:5 Sembolü:B	Toprakta, kayaçlarda, deniz suyunda ve tatlı sularda bulunur. Siyah metalik görünümlü çok sert bir elementtir. Renkli cam imalatında, porselen ve çeliğin kopmaya karşı direncini arttırmada, delici ve yontucu araç yapımında kullanılır.
Karbon Atom No:6 Sembolü:C	Elmas, kömür, grafit, petrol ve doğal gaz gibi maddelerde ve canlıların yapısının büyük kısmını oluşturan elementtir. Grafit , kil ile birleştirilir ve yazı ve çizim için kullanılan kurşun kalemlerde kullanılan kurşun' u oluşturur .
Azot Atom No:7 Sembolü:N	Atmosferin %78'ini oluşturur. Renksiz ve kokusuz bir gazdır. Proteinin yapısında bol miktarda bulunur. Paketlenmiş gıdaların tazeliğini korumak için, gübre boya ve patlayıcı üretiminde kullanılmaktadır.
Oksijen Atom No:8 Sembolü:O	Atmosferde %21 oranında bulunur. Havada bulunan ve yanmayı sağlayan elementtir. Hastanelerde bakım ünitelerinde, çelik ve beton üretiminde kullanılır. En önemlisi canlının enerji ihtiyacını elde etmesi için gereklidir.
Flor Atom No:9 Sembolü:F	Açık sarı renkli ve çok aktif bir elementtir. Diş macunlarında, buz dolabı klimalarda ve deodorantlarda kullanılır. İçme sularının mikroplarını arındırmada ve aydınlatma ampullerinin camları üzerine yazı yazılmasında kullanılır.
Neon Atom No:10 Sembolü:Ne	Atmosferde çok az miktarda bulunan renksiz bir gazdır. Renkli reklam aydınlatmalarında, yüksek voltaj göstergelerinde, paratonerlerde, eski televizyon tüplerinde kullanılır.
Sodyum Atom No:11 Sembolü:Na	Hafif, yumuşak, gümüşümsü beyaz renkte ve aktif bir elementtir. Buharlı lambalarda aydınlatma amacıyla, kağıt, gıda, tekstil, sabun, cam, metal gibi bir çok endüstride kullanılır.
Magnezyum Atom No:12 Sembolü:Mg	Gümüş beyazlığında çok hafif bir metaldir. Erime noktası çok yüksektir. Genellikle başka metallerle alaşım oluşturularak kullanılır. Uçak ve araba motoru yapımında, fırınların yapımında, fotoğraf makinelerinin gövde ve flaş kaplamalarında işaret fişekleri ve yangın bombalarında kullanılır.
Alüminyum Atom No:13 Sembolü:Al	Yumuşak hafif ve kolay şekil alan bir elementtir. Elektrik kabloları, folyo, mutfak aletleri, uçak, roket, dekorasyon, kutu içecek kaplarında kullanılır.
Silisyum Atom No:14 Sembolü:Si	Koyu gri renkte ve katı bir elementtir. Çimento, zımpara, silikon, çelik, dinamit, beton tuğla yapımında kullanılır. Bitkilerin ve insan iskeletinin yapısında bulunur.
Fosfor Atom No:15 Sembolü:P	Fosfor insan vücudunda kalsiyumdan sonra en fazla bulunan kimyasal elementtir. İnsan vücudu fosfora kemik ve diş oluşumu, hücre büyümesi ve onarımı, enerji üretimi, kalp kasının kasılması, sinir ve kas hareketleri, böbrek işlevleri açısından ihtiyaç duyar.
Kükürt Atom No:16 Sembolü:S	Kağıt yapımında, kuru meyvelerin ve kağıtların ağartılmasında, lastik üretimde, kibritlerde, yangın söndürücülerde kullanılmaktadır.
Klor Atom No:17 Sembolü:Cl	Mikrop öldürücü ve renk giderici olarak, yün, pamuk, kağıt gibi bitkisel kaynaklı maddelerin beyazlatılmasında, asit üretiminde ve içme sularının arıtılmasında kullanılır. Tuzun yapısında bulunur.
Argon Atom No:18 Sembolü:Ar	Renksiz, kokusuz ve tatsız bir gazdır. Ampullerin, florasan ışıkların ve fotoğraf tüplerinin içerisinde bulunur.
Potasyum Atom No:19 Sembolü:K	Yumuşak, gümüş-beyaz renkli bir elementtir. Cam, lens, havai fişek, gübre, sıvı deterjan ve barut yapımında kullanılır.
Kalsiyum Atom No:20 Sembolü:Ca	Kemiklerin ve dişlerin gelişmesini ve güçlenmesini sağlar. Tebeşir ve diş macunu yapımında, çimento alçı gibi yapı malzemelerinde kullanılır. Aynı zamanda Ay'ın dağlık bölgelerinde en bol bulunan dördüncü elementtir.
Demir Atom No:26 Sembolü:Fe	Endüstri ve inşaat sektörünün her alanında kullanılmaktadır. Ayrıca hemoglobinin yapısında oksijen taşınmasında rol oynar.
Bakır Atom No:29 Sembolü:Cu	Kayaçlarda, toprakta, tatlı sularda ve canlıların yapısında bulunur. Katı halde bulunur. Nikel, alüminyum ile birlikte madeni para yapımında kullanılır. Elektrik kablolarında bulunur.
Altın Atom No:79 Sembolü:Au	Elektrik ve ısı iletimi fazladır. Süs eşyası yapımında, elektronik devrelerde, uzay araçlarının camlarında kullanılır.
İyot Atom No:53 Sembolü:I	Deniz ürünlerinde ve sofra tuzunda bulunur. Sağlık sektöründe tentürdiyot yapımında kullanılır.

1 Aşağıdaki elementlerin sembollerini altlarına yazınız.

Kalay Altın Flor Sodyum Karbon Çinko Demir Cıva Klor Bakır Kalsiyum Potasyum Gümüş Neon

2 Aşağıdaki sembolleri verilen bileşiklerin adlarını yazınız.

C6H12O6 NH3 NaCl H2O SO2 HCl CO2

A. Aşağıda yer alan kavramları, verilen cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun şekilde yerleştiriniz.

Elementlerin Karbon Periodik Sembol İki Enerji Amonyak Tek Bileşikler Saf Madde

1

Elementler her dilde anlaşabilmesi için aynı 'lerle ifade edilir.

2

; elmas, kömür, grafit, petrol ve doğal gaz gibi maddelerde ve canlıların yapısının büyük kısmını oluşturan elementtir.

3

Bileşikler oluşurken alışverişi olur.

4

kendilerini oluşturan özelliklerini göstermezler.

5

, gübre, ilaç, boya, parfüm gibi maddelerin sentezlenmesinde ilk aşamada kullanılmaktadır.

6

Molekül haldeki bileşiklerde en az farklı tür atom bulunurken iyonik bileşiklerde tür atomda bulunabilir.

7

Aynı cins taneciklerden oluşan ( yani aynı cins atomlardan ya da aynı cins moleküllerden oluşan ) maddelere denir.

8

Elementlerin kendine has özellikleri ile sınıflandırıldığı tabloya tablo denir.

B. Aşağıda verilen bilgiler doğru ise D, Yanlış ise Y seçeneğini seçiniz.

1

D	Y
		Elementlerin atomuna bakıldığında farklı atomlar gözleniyorsa farklı elementler olduğunu söylenebilir
		Tüm elementler doğada atomik halde bulunur.
		Yapısında tek cins atom içeren her madde elementtir.
		Klor elementi Suriye'de "Kl" sembolü ile gösterilir.
		Bileşikler element sembollerinin kullanıldığı formüllerle gösterilir.

2

D	Y
		Hidrojen, oksijen ve azot doğada moleküler halde bulunurlar.
		Tuzun içerisinde sodyum ve klor elementleri bulunur.
		Tuzun içerisinde sodyum ve klor elementlerinin oluşturduğu bunlardan farklı bir bileşik bulunur.
		Elementler saf madde iken bileşikler saf madde değildir.
		Hidrojen atomu oluşturduğu bileşiklerde de patlayıcı özelliğini daima korur.

C. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

1

	Karbondioksit Gazı		Oksijen Gazı

Yukarıda modelleri verilen karbondioksit ve oksijen gazı hakkında yapılan;

I- İkisi de saf maddedir.

II- Karbondioksit molekül yapılı bir gazdır.

II- Oksijen gazı tek cins atom barındırır.

ifadelerinden hangileri söylenebilir?

	A) I ve II
	B) I ve III
	C) II ve III
	D) I, II ve III

2

Bilgi;	Karbon elmas, kömür, grafit, petrol ve doğal gaz gibi maddelerde ve canlıların yapısının büyük kısmını oluşturan elementtir. En yaygın olanı karbon çeliği olan demir ile alaşımlar oluşturabilir . Grafit , kil ile birleştirilir ve yazı ve çizim için kullanılan kurşun kalemlerde kullanılan kurşun' u oluşturur. Elmas ile kömür arasındaki tek fark karbon atomlarının dizilişindeki değişikliktir.

Verilen bilgilere göre;

I- Elmas ile kömürün içindeki atomlar aynı proton sayısına sahiplerdir.

II- Doğal gazdaki bir tane karbon atomu kömürdeki bir tane karbon atomundan hafiftir.

II- Çelik saf maddedir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

	A) Yanlız I
	B) I ve II
	C) I ve III
	D) II ve III

3 Basit şeker olarak adlandırdığımız glikoz karbon, hidrojen ve oksijen atomlarından aşağıdaki gibi oluşmuştur.

Buna göre aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğrudur?

	A) Sembol ile gösterilir.
	B) Molekülde her element kendi özelliğini gösterebilir.
	C) Molekül yapılı bir bileşiktir.
	D) Fiziksel yollarla daha basit yapılara ayrılabilir.

4

Sağlıklı yetişkin bir bireyin vücudunda bulunan atomların miktarı verilmiştir.

Buna göre aşağıda verilen elementlerden hangisi bu tabloda gösterilmemiştir?

	A) N
	B) H
	C) C
	D) K

5 Aşağıda bir elementin bazı özellikleri verilmiştir.

• Açık sarı renkli ve çok aktif bir elementtir.
• Diş macunlarında, buz dolabı klimalarda ve deodorantlarda kullanılır.
• İçme sularının mikroplarını arındırmada ve aydınlatma ampullerinin camları üzerine yazı yazılmasında kullanılır.

Özellikleri verilen bu element aşağıdakilerden hangisidir?

	A) Lityum
	B) Flor
	C) Alüminyum
	D) Sodyum

6

I	II
III	IV

Yukarıda gösterilen modellemelerin hangileri molekül yapılı bileşiktir?

	A) II ve III
	B) II, III ve IV
	C) I ve II
	D) III ve IV

TEST

1 Su hidrojen ve oksijen atomlarından meydana gelir. Suyu oluşumuyla ilgili molekül modeli aşağıdaki gibi oluşturulmuştur.

		+		→
	Hidrojen		Oksijen		Su

Verilenlere göre;

I. Hidrojen ve oksijen gazları molekül yapıdadır.

II. Su molekülü oluştuktan sonra hidrojen ve oksijen atomlarının özellikleri aynen saklanır.

III. Su molekülünü oluşturan atomlar belirli oranlarda alınmıştır.

yargılarından hangileri doğrudur?

	A) I ve II
	B) II ve III
	C) I ve III
	D) I, II ve III

2

	Amonyak:Detarjan, gübre, ilaç, boya, parfüm gibi maddelerin sentezlenmesinde ilk aşamada kullanılmaktadır.
	Tuz Ruhu: Hidroklorik asit, kimyadaki ara maddelerden biridir. Bu asit, birçok küçük çaplı sanayi dalında kullanılmaktadır. Deri işlemeciliği, ev temizliği, inşaat sanayisi bunların başında gelmektedir.

Verilen bilgi ve yapı gösterimlerine aşağıdaki yapılan yorumlardan hangisi yanlıştır?

	A) Farklı maddeler günlük hayatta aynı amaçla kullanılabilmektedir.
	B) İki maddenin de yapısında aynı cins atom vardır.
	C) Amonyak moleküler yapılı bileşiklere girer.
	D) Tuz ruhu moleküler yapılı elementlerdendir.

3

Element: X	Element: Y	Element: Z
Zeplin ve balon gibi hava taşıtlarını şişirmede kullanılır.	Isıya dayanıklı cam imalatında , seramiklerde ve roket yakıtında kullanılır.	Diş macunu ve deodorant yapısında, buzdolabı ve klimalarda kullanılır.

Kullanım alanları verilen X, Y ve Z elementleri aşağıdakilerden hangisi olabilir?

	X		Y		Z

	A) Hidrojen Bor Klor
	B) Helyum Neon Azot
	C) Helyum Bor Flor
	D) Helyum Bor Klor

4

		Kükürt elementinin sembolüdür.
		K				S
Fosfor elementinin sembolüdür.						Azot elementinin sembolü
P	S					N			Na
1.Çıkış				2.Çıkış		3.Çıkış				4.Çıkış

Yukarıdaki etkinlikte doğru olanlar yönünde ilerlenirse hangi çıkışa ulaşılır?

	A) 1.Çıkış
	B) 2.Çıkış
	C) 3.Çıkış
	D) 4.Çıkış

5

		İki veya daha fazla çeşit atomdan oluşmuş saf maddeye bileşik denir.
		D				Y
Tek eşit atomdan oluşmuş saf madde bileşik denir.						Bileşikler gösterilirken formüller kullanılır.
D	Y					D			Y
1.Çıkış				2.Çıkış		3.Çıkış				4.Çıkış

Verilen bilgilerin doğru(D) yada yanlış(Y) olmasına göre ilerlendiğinde hangi çıkışa ulaşır?

	A) 1.Çıkış
	B) 2.Çıkış
	C) 3.Çıkış
	D) 4.Çıkış

6

Bileşik Kartı Bileşik Adı ? Formülü H2O Atom sayıları 2 tane hidrojen, 1 tane oksijen Özellikleri Dünya yüzeyinin yaklaşık 3/4 ünü kaplar. Bitki ve hayvanların yaşaması için gereklidir.

Tanıtım kartında verilen bileşik aşağıdakilerden hangisi olabilir?

	A) Hava
	B) Oksijen
	C) Su
	D) Karbondioksit

7

LiF
O2
H2O
NCl

Tanecik modelleri yukarıdaki gibi olan maddelerden hangisinin formülü yanlış gösterilmiştir?

	A) LiF
	B) O2
	C) H2O
	D) NCl

8 Aşağıda elementler ve kullanım alanları ile ilgili bilgiler verilmiştir.

Bakır			Akü yapımında
Karbon			Termometre yapımında
Cıva			Kurşun kalemin uç kısmında
			Elektrik kablolarında

Buna göre, elementler ve kullanım alanlarının doğru eşleştirilmesi sonucu hangi renk kullanım alanı boşta kalacaktır?

	A) Yeşil
	B) Sarı
	C) Mavi
	D) Kırmızı