GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ ÖDEVPEDİA

HAFTALIK OLARAK OKUL PLANINA GÖRE O HAFTA İŞLENEN KONULAR İLE ALAKALI OLARAK HAZIRLANAN ÖDEVPEDİA'YA HER ÇARŞAMBA YENİ BİR SAYFA EKLENMEKTEDİR. SİTEDE VAR OLAN BÜTÜN ÇALIŞMALAR OKUL BİLGİLERİNİ PEKİŞTİRME AMAÇLIDIR. BU NEDENLE ÖNCELİK OKUL DERSLERİ VE ÖDEVLERİ OLMALIDIR!

UZAY ARAŞTIRMALARI

Uzay araştırmaları, uzay teknolojisi kullanılarak uzayın keşfi ve incelenmesidir. Uzayın fiziksel keşfi hem insanlı uzay araçları ile hem de uzaktan yönetilen robot uzay gemileriyle yapılmaktadır.

20. yüzyılda geliştirilen roket ve mekikler sayesinde uzayın fiziksel olarak incelenmesi mümkün hale gelmiştir. Ülkelerin uzay araştırmaları yapmalarındaki ortak gerekçeleri: bilimsel araştırmalarda ilerleme kaydetmek, farklı ulusları birleştirmek, insanlığın gelecekte hayatta kalma mücadelesini garantiye almak ve diğer ülkelere karşı askeri ve stratejik üstünlük sağlamaktır.

Aya gönderilen ilk uzay mekiği mürettebatı

Uzay İstasyonu: Dünya yörüngesinde dolanır. Uzay çalışmalarının, deneylerin ve araştırmaların yapılabileceği, astronotlar için yaşam alanı sunan büyük uzay araçlarıdır.

Uzay Roketi: Ana hatlarıyla, yakıt, motor ve egzozdan oluşur. Bir defa kullanılır. Tekrar tekrar kullanılamaz. Uzaya uydu veya uzay aracı göndermek için kullanılır.

Uzay Mekiği: Dünya ile uzay araçları arasında ulaşımı sağlayan araçlardır. Tekrar tekrar kullanılabilir.

Uzay Sondası: Bir gök cismini incelemek için uzaya gönderilen, uzaktan kumanda edilebilen insansız uzay araçlarıdır. Fotoğraf, atmosfer analizi gibi elde ettiği bilgileri Dünya’ya yollar.

Uzay Teleskobu: Uzayda belli bir yörüngeye yerleştirilerek çok uzak mesafelerden görüntü alınmasını sağlayan araçlardır.

Yapay Uydu: İnsanlar tarafından üretilerek, Dünya’nın yörüngesine yerleştirilen, meteoroloji, haberleşme, askeri ve uzay araştırmaları için kullanılan uzay araçlarıdır.

Uzaya gönderilmiş Türk uyduları

	Aktif Uydularımız	Pasif Uydularımız
Haberleşme	Türksat 3A Türksat 4A Türksat 4B Türksat 5A	Türksat 1 Türksat 1C Türksat 2A
Gözlem	Rasat Göktürk 1 Göktürk 2	Bilsat

Uzay Kirliliği(Uzay Enkazı):

Sputnik 1 uydusunun fırlatılışı, Uzay Çağı'nın başlangıcı

Sputnik 1 'den sinyal sesleri

Uzayda yer alan, artık hiçbir işlevi olmayan insan yapımı cisimlerin tamamına denir. Ömrünü tamamlamış uydular, yakıt tankları, uzay boşluğuna dağılmış cisimler, astronotlardan geriye kalan atık maddeler uzay kirliliğine neden olur. Herhangi bir yararlı amaca hizmet etmeyen Dünya'nın çevresindeki yörüngede bulunan nesneler topluluğudur. Bunun ilk örneği insanların uzaya ilk adımı olan Sputnik I'dir.4 ekim 1957' de Sputnik I yörüngeye oturtuldu ve 3 aydan fazla kalmasına rağmen Sputnik I sadece 3 hafta çalıştı ve 2 aydan fazla dünyanın etrafında dolaştı. Buda onu ilk uzay enkazı yapmış oldu.

Teknoloji ve Uzay Araştırmaları:

Uzay çalışmaları sonucu geliştirilen pek çok teknoloji bugün günlük hayatta sıkça kullanılmaktadır. İlk başlarda NASA tarafından kullanılan cırt cırt bantlar zamanla ayakkabıdan montlarımıza kadar her alanda kullanılmaya başlanması ileri düzey uzay araştırmalarının ne kadar önemli olduğunu gösteren basit bir örnektir. Örnekler çok fazla olmasına rağmen bir kaçı aşağıdaki gibidir:

• Kalp kaslarını koşullandırma makinesi.
• Yapay kalp pompası
• Hafızalı sünger.
• Çizilmeyen mercekler.
• Ateşe dayanıklı boya.
• Uzay battaniyesi.
• Akıllı giysi.
• Kızılötesi termometresi.

• Teflon tava

• Diş Teli
• MR Cihazı
• Cep telefonu
• Tükenmez kalem
• Alüminyum folyo
• Güneş paneli
• İtfaiyeci kıyafeti

Teleskop:

Teleskop, uzaydan gelen her türlü radyasyonu alıp görüntüleyen astronomların kullandığı, bir rasathane cihazıdır. 1608 yılında Hans Lippershey (Hollandalı gözlük üreticisi) tarafından icat edilmiş, 1609 yılında Galileo Galilei tarafından ilk defa, gökyüzü gözlemleri yapmakta kullanılmıştır. Teleskop denilince öncelikle, mercek ve aynalardan oluşan silindirik bir aracın aklımıza gelmesi gerekir. Fakat ultraviyole ışınlar, kızılötesi ışınlar, röntgen ışınları, radyo dalgaları gibi her türlü elektromanyetik yayınlar kainat hakkında bilgi toplamak için çok lüzumlu delillerdir. Bunları gözlemleyen teleskop çeşitleri de bulunmaktır. Bunlar; optik teleskoplar, radyo teleskopları, kızılötesi ışını teleskopları, x-ışını teleskopları, gama ışını teleskoplarıdır.

Rasathane(Gözlemevi): İçinde büyük teleskopların yer aldığı, gök bilimcilerin gökyüzü ile ilgili gözlem ve araştırma yaptıkları yapılara denir.

Gözlem evlerinin bulunması gereken yerlerde ; hava ve ışık kirliliğinin az olması, bulutlu gece sayısının az olması, deprem kuşaklarından uzak olması, ulaşımının kolay olması gerekmektedir. Ülkemizin en büyük gözlemevi TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi Antalya’da Toros Dağları’nda kurulmuştur.

1

Aşağıda verilen cihazların uzay araştırmalarının sağladığı teknolojik gelişmelerden olduğu konusunda gruplama yapınız.

(A) MR Cihazı	(B) Diş Teli		(C) Televizyon
(D) Teflon Tava		(E) Bilgisayar
(F) Güneş Paneli	(G) Cep Telefonu		(H) Araba

A	B	C	D	E	F	G	H

2

Aşağıda adı listelenen Türk uydularının aktif, pasif ve görevleri bakımından doğru işaretlemeleri yapınız.

AKTİF	PASİF	HABERLEŞME	GÖZLEM
				Türksat 3A
				Türksat 1C
				Rasat
				Bilsat
				Göktürk 2
				Türksat 4A
				Türksat 2A
				Türksat 4B
				Göktürk 1
				Türksat 5A
				Türksat 1

A. Aşağıda yer alan kavramları, verilen cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun şekilde yerleştiriniz.

Uzay Gök Bilimi Uzay Teknolojisi Roket Uzay İstasyonu Sonda Uzay Kirliliği Teleskop Newton Işık Kirliliği

1

Dünya atmosferinin dışında gök cisimlerini içine alan boşluğa denir.

2

Gök cisimlerini uzaydaki durumlarını ve hareketlerini inceleyen bilim dalına denir.

3

Uzayda araştırma yapılmasını sağlayan teknolojilere adı verilir.

4

Yakıt tankı ve motordan oluşan uzay araçlarını taşıyan araca denir.

5

İçerisinde bilim adamları ve astronotların yaşadığı ve araştırma yaptıkları uzay aracına denir.

6

Uzaktaki gök cisimlerine araştırma amaçlı gönderilen uzay araçlarına denir.

7

Dünya yörüngesinde biriken artık kullanılmayan uzay araçları oluşturur.

8

Uzayı gözlemlemek için kullanılan araçlara denir.

9

Aynalı teleskop ünlü bilim insanı tarafından bulunmuştur.

10

Uzay teleskopları diğer teleskop türlerine göre 'nden az etkilenir.

B. Aşağıda verilen bilgiler doğru ise D, Yanlış ise Y seçeneğini seçiniz.

1

D	Y
		Aradaki boşluklarla birlikte gök cisimlerinin tümü evreni oluşturur.
		Dünya, Samanyolu Galaksisi’nin içinde bulunur.
		Kilometre gök biliminde kullanılan uzunluk birimidir.
		Gökyüzünü gözlemlemek için mikroskop kullanılır.
		Uzay kirliliği temizlenmesi çok zor olan kirliliklerdendir.

2

D	Y
		Yıldızlar sadece ısı kaynağıdır.
		Evrende çok sayıda gök ada (galaksi) bulunur.
		İlk teleskop Türk bilim insanı Ali Kuşçu tarafından icat edilmiştir.
		Teknolojinin gelişmesi uzay araştırmalarının ülkemizde gelişmesine engel olmuştur.
		Türkiye gözlem uydusuna sahip ülkelerden biridir.

C. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

1

		Uzay mekiği sadece bir defa kullanılacak şekilde dizeyn edilir.
		↓D				Y↓
Uzay sondaları insansız uzay araçlarındandır.						Uzay istasyonları çeşitli deneyler ve araştırmaları yapabilecek şekilde geliştirilmiştir.
D↓	↓Y					D↓			↓Y
1.Çıkış				2.Kapı		3.Kapı				4.Kapı

Şemada ilk cümleden başlayarak ifadeler doğru ise D, yanlış ise Y yolu takip edilerek kaçıncı çıkışa ulaşılır?

	A) 1.Çıkış
	B) 2.Çıkış
	C) 3.Çıkış
	D) 4.Çıkış

2 Uzay araçları ile alakalı olarak;

1. Gezegenlerin yörüngelerine yerleştirilen insansız hava araçlarına yapay uydu denir.
2. Uzay sondaları insansız olarak gönderilen ve uzayda veri toplayarak bu verileri bize aktaran uzay aracıdır.
3. Uzay mekikleriyle uzaya insan gönderilebilmektedir.

verilen ifadelerden hangileri doğrudur?

	A) 1 ve 2
	B) 2 ve 3
	C) 1 ve 3
	D) 1, 2 ve 3

3 Aşağıda boşluk doldurma etkinliği verilmiştir.

Astroloji Uzay istasyonu Astronot Gözlemevi

• Uzay araçlarını kullanan insanlara …………………… denir.
• Gök cisimlerini incelemek üzere dünyada kurulmuş olan yerlere …………………… denir.
• …………………… uzaydaki gök cisimlerini hareketlerini inceleyen bilim dalıdır.

uygun kavramlar yerlerine yerleştirildiğinde hangi kavram boşta kalır?

	A) Gözlemevi
	B) Astronot
	C) Uzay istasyonu
	D) Astroloji

4 Ayın bilinmeyen yönlerini araştırmak için yapılan çalışmalar üzerine bilgi paylaşımı yapan bazı öğrencilerin verdiği bilgiler aşağıdaki gibidir.

	Utku: 1959 yılında Ay'a ilk kez Sovyet Luna uzay sondası gönderilmiştir.
Naz: Yuri Gagarin ilk kez Vostok Uzay Aracı ile Dünya yörüngesinde tur atmıştır.
	Ahmet: 1966 yılında gönderilen Luna-9 Uzay Sondası Ay yüzeyinin ilk görüntülerini Dünya'ya göndermiştir.
Can: 20 Temmuz 1969'da ilk insanlı uzay aracı Apollo-11 Ay'a iniş yapmıştır.

Buna göre Hangi öğrenci konu dışında bir bilgiyi paylaşmıştır?

	A) Utku
	B) Naz
	C) Ahmet
	D) Can

5 Dünya çevresini görevini tamamlamış işlevi kalmamış bir çok uzak aracı kendi yörüngesinde devamlı olarak dönmektedir. Bütün bu uzay araçları uzayda "uzay kirliliği" oluşturmaktadır.

Oluşan bu kirlilik ile alakalı aşağıda yapılan yorumlardan hangisi yanlıştır?

	A) Uzay kirliliği önlemek amacıyla işlevini yitirmiş uzay araçlarının tehlikesiz bir şekilde yeryüzüne dönmeleri sağlanabilir.
	B) Uzay kirliliği uzay çalışmalarına olumsuz etkilerde bulunabilir.
	C) Bu atıklar zaman içerisinde uzaya savrularak kaybolurlar.
	D) Dünya yörüngesine yerleştirilmek istenen bir uzay aracı kirlenmeden dolayı parçalanma riskiyle karşı karşıyadır.

6 Dünya üzerinde sabit teleskoplar kullanılarak uzay gözlemleri yapan yerlere "Gözlemevi" denir.

Aşağıdakilerin hangisi bir Gözlemevi inşaat etmek için gereken özelliklerden biri değildir?

	A) Hava ışık kirliliğinin az olması.
	B) Havadaki nem oranının düşük olması.
	C) Kent merkezlerine yakın olması.
	D) Bulutsuz gece sayısının fazla olduğu bir konum seçilmesi.

TEST

1 Türkiye'nin kendisine ait uyduların bazıları aşağıda verilmiştir.

• Türksat 3A
• Bilsat
• Türksat 1C
• Türksat 4A
• Göktürk 2

Yukarıdaki verilen uyduları görevleri ve kullanım durumlarına göre gruplama yapsak aşağıdaki şıklardan hangisi doğru olurdu?

	Haberleşme	Gözlem	Pasif

	A) Türksat 3A, Türksat 4A Bilsat, Göktürk 2 Türksat 1C
	B) Türksat 3A, Türksat 4A Türksat 1C Bilsat, Göktürk 2
	C) Türksat 1C Türksat 3A, Türksat 4A Bilsat, Göktürk 2
	D) Türksat 1C, Türksat 3A, Türksat 4A Bilsat Göktürk 2

2 Uzay araştırmalarında kullanılan aşağıdaki teknolojik araçlar için söylenen;

Uzay İstasyonu: Dünya yörüngesinde dolanır. Uzay çalışmalarının, deneylerin ve araştırmaların yapılabileceği, astronotlar için yaşam alanı sunan büyük uzay araçlarıdır.

Uzay Roketi: Ana hatlarıyla, yakıt, motor ve egzozdan oluşur. Bir defa kullanılır. Tekrar tekrar kullanılamaz. Uzaya uydu veya uzay aracı göndermek için kullanılır.

Uzay Mekiği: Bir gök cismini incelemek için uzaya gönderilen, uzaktan kumanda edilebilen insansız uzay araçlarıdır. Fotoğraf, atmosfer analizi gibi elde ettiği bilgileri Dünya’ya yollar.

bilgilerden hangisi yanlıştır?

	A) Uzay Mekiği
	B) Uzay İstasyonu
	C) Uzay Roketi ve Uzay İstasyonu
	D) Uzay Mekiği ve Uzay İstasyonu

3

		Gözetleme uyduları daha çok askeri gözetleme ve keşif amaçlarıyla kullanılan uydulardır.
		↓D				Y↓
Dünya yörüngesinde ülkemize ait yapay uydular vardır						Yapay uydular enerji kaynağı olarak Güneş ışığını kullanır
D↓	↓Y					D↓			↓Y
1.Kapı				2.Kapı		3.Kapı				4.Kapı

Kutucuklar içindeki bilgiler incelenip doğru olanlar için (D), yanlış olanlar için (Y) yönünde ilerlenirse hangi çıkışa ulaşılır?

	A) 1.Kapı
	B) 2.Kapı
	C) 3.Kapı
	D) 4.Kapı

4

		Gök cisimlerini gözlemlemek için kullanılan alet
		↓Mikroskop↓				↓Teleskop↓
Bir mikroskop çeşidi						Bir teleskop çeşidi
↓	↓					↓			↓
Aynalı				Lazerli		Optik				Pilli

Yukarıdaki etkinlikte kutucuk içinde verilen bilgi ile ilgili olan kavram yönünde ilerlenirse hangi çıkışa ulaşılır?

	A) Aynalı
	B) Lazerli
	C) Optik
	D) Pilli

5

Bilgi: Yeni doğmuş bebeklerin vücut sıcaklığını ölçmek için kullanılan kulak termometreleri uzay araştırmaları sırasında ortaya çıkmıştı ve ilk olarak NASA tarafından kullanılmıştı

Bilgi: NASA uzaya astronot yollarken uzay aracında yiyeceklerin mümkün olduğunca az yer kaplaması çok önemliydi. Bu yüzden yiyecekler formül haline getirilip toz halinde saklanıyordu. Bu da günümüzde kullanılan toz seklindeki bebek mamalarına öncülük eden bir teknolojiydi.

Bu bilgileri de dikkate alarak;

I. Uzay araştırmaları teknolojik gelişime katkı sağlamıştır.

II. Bir uzay çalışması için geliştirilen teknoloji kullanılarak yapılan ürünler, insanların hizmetine sunulmuştur.

III. Uzay çalışmaları olmasa hiçbir teknolojik gelişme olmazdı

yorumlarından hangileri yapılabilir?

	A) I ve II
	B) I ve III
	C) II ve III
	D) I, II, ve III

6

Yukarıda bir uzay gözlem evi gösterilmiştir. Gözlem evleri genellikle dağ başlarında, yüksek yerlerde, yerleşim alanlarının uzağında kurulmaktadır.

Bu durumun sebebi aşağıdakilerden hangisi olabilir?

	A) Issız yerlerde arsa fiyatının uygun olması
	B) Ulaşımın kolay olması
	C) Işık kirliliğinin az olması
	D) Hava akımlarının iyi olması

7 Aşağıda bazı astronomlar ve çalışmaları verilmiştir.

Kopernik	☆		★	Teleskopla ilk defa gözlem yapan kişi
Ömer Hayyam	□		■	Dünyanın ve diğer gezegenlerin güneşin etrafında döndüğünü ilk kez dile getiren astronomdur.
Galileo	△		▲	Dünyanın ilk rasathanesini kuran kişi

Çalışmalar ve isimlerin doğru eşleşmesi aşağıdakilerden hangisinde doğru gösterilmiştir?

	A) ☆=★ □=■ △=▲
	B) ☆=■ □=★ △=▲
	C) ☆=▲ □=■ △=★
	D) ☆=■ □=▲ △=★

8 Herhangi bir yararlı amaca hizmet etmeyen Dünya'nın çevresindeki yörüngede bulunan nesneler topluluğuna uzay enkazı denir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi uzay kirliğine neden olan etmenlerden biri değildir?

	A) Ömrünü tamamlamış uydular.
	B) Roketlerin uzaya bırakılan fırlatma amaçlı parçaları
	C) Atmosfere salınan zararlı gazlar.
	D) Uzay istasyonlarından bırakılan çöpler.