GÜNEŞ SİSTEMİ VE ÖTESİ ÖDEVPEDİA 2

HAFTALIK OLARAK OKUL PLANINA GÖRE O HAFTA İŞLENEN KONULAR İLE ALAKALI OLARAK HAZIRLANAN ÖDEVPEDİA'YA HER ÇARŞAMBA YENİ BİR SAYFA EKLENMEKTEDİR. SİTEDE VAR OLAN BÜTÜN ÇALIŞMALAR OKUL BİLGİLERİNİ PEKİŞTİRME AMAÇLIDIR. BU NEDENLE ÖNCELİK OKUL DERSLERİ VE ÖDEVLERİ OLMALIDIR!

GÖK CİSİMLERİ

Dünya atmosferi dışında kalan ve her şeyi içine alan sonsuz boşluğa uzay denir. Uzay boşluğunda yer alan, tüm doğal cisimlere(gezegen, yıldız, asteroit, galaksi gibi…) gök cismi denir. Dünya ile birlikte her şeyi içine alan sonsuz boşluğa ise evren denir.

Güneş sistemi	Güneş dışı			Gözlemlenebilir evren
	Basit cisimler	Birleşik cisimler	Yayılmış cisimler
Güneş Sistemi Dev gezegen Gaz devi Buz devi Meteoroid Meteor Uydular Küçük gezegenler Gezegenler Küçük Güneş Sistemi Cismi Kuyruklu yıldızlar Gezegenimsi Güneş Gezegenler Merkür Venüs Dünya Mars Jüpiter Satürn Uranüs Neptün Cüce gezegenler Plüton Eris Ceres Makemake Haumea	Ötegezegenler Kahverengi cüceler Yıldızlar Yoğun yıldızlar Kara delik Nötron yıldızı	Sistemler Gezegen Yıldız Yıldız grupları Yıldız kümesi Takımyıldız Yıldız deseni Gökadalar	Diskler ve ortam Gezegenler arası Toz bulutu Ortam Manyetik alan Yıldız diski Toplanma Çöküntü Yıldızlararası Gökadalar arası Bulutsular	Bugün bilinen önemli astronomik cisimleriyle gözlemlenebilir evrenin logaritmik temsili. Gök cisimleri Dünya'ya yakınlıklarına göre aşağıdan yukarıya doğru sıralanmıştır.

Bulutsu(Nebula)

Sıcak gaz ve toz bulutlarından oluşan, yıldızlar arası boşluklarda yer alan ve sıkışarak yıldızların oluşmasını sağlayan gök cisimlerine bulutsu denir. Büyük yıldızlar içten gelen basınç ve yüksek (100.000.000 °C) sıcaklığın etkisiyle uzay boşluğuna gaz salarlar. Bu gaz salınımı nebulayı oluşturur. Parlak ve karanlık bulutsu örnekleri vardır. Atbaşı Bulutsusu(karanlık), Orion Bulutsusu(parlak), Tarantula Bulutsusu( parlak) gibi…

Yıldızlar

Isı ve ışık kaynağı olan küresel şekle sahip doğal gök cisimlerine yıldız denir. Yıldız, ağırlıklı olarak hidrojen ve helyumdan oluşan plazma küreleridir. Tekli ve takım halinde bulunabilir. Bir aradaymış gibi görünen yıldız gruplarına takım yıldızı denir. Dünya'dan çıplak gözle görülebilen yaklaşık 6 bin dolayında yıldız vardır ve Dünya'ya en yakın yıldız, aynı zamanda Dünya üzerindeki yaşamın kaynağı da olan Güneş'tir. Takım yıldızları görüntüleri nedeniyle bitki, hayvan ve nesnelere benzetilerek isimlendirilmiştir. Büyükayı, Küçükayı, Boğa, Kartal, Başak ve Kuzey Tacı gibi…

Oluşumu:

• Yıldızlar bulutsuların sıkışmasıyla oluşur.
• Bulutların yaşam süresi, parlaklığı, büyüklüğü ve ilk kütlesine bağlıdır. Yani yıldız, küçük kütleli bir yıldızda olabilir, büyük kütleli bir yıldızda olabilir.
• Büyük kütleli bir yıldız ise yaşamı Süpernova patlamasıyla sona erer. Yaşamını ya Kara Delik ya da Nötron Yıldızı olarak devam ettirir.
• Küçük kütleli bir yıldız ise dış katman zamanla uzaya saçılır. Geriye yıldızın merkezindeki karbon ve metal yığını kalır. Buna beyaz cüce denir.

Galaksiler(Gök ada)

Milyonlarca yıldız, gezegen, doğal uydu, kara delik ve bulutsulardan oluşan sistemlere denir. Büyüklüğünü daha iyi anlamak için;

Samanyolu Galaksisi ⇒ Avcı Kolu ⇒ Güneş Sistemi ⇒ Dünya örneği verilebilir Çeşitleri;

• Eliptik galaksiler
• Sarmal galaksiler
• Diğer biçimler
• Cüce galaksiler'dir.

1

Aşağıda verilen tabloya göre istenilen özellikleri işaretleyiniz.

1.	Buz, toz ve gaz kümeleridir.	2.	Işık kaynağı değildir.
3.	Farklı şekilleri vardır.	4.	Yıldız, gezegen, karadelik bulunabilir.
5.	Küreseldir.	6.	Doğal ışık kaynağıdır.
7.	Yıldız değillerdir.	8.	Belirli ömrü vardır.
9.	Helyum ve hidrojen enerjisini sağlar.

1	2	3	4	5	6	7	8	9
									Kuyruklu yıldızın özellikleri
									Güneşin özellikleri
									Gök adanın özellikleri

2

Gökyüzüne baktığımızda yıldızların farklı renklerde görüldüğünü gözlemleriz. Bunu nedeni yıldızın sıcaklığıdır. Buna göre kırmızı sarı ve mavi yıldızların sıcaklıklarına göre değerlendiriniz.

			Çok Sıcak
			Orta
			Az Sıcak

A. Aşağıda yer alan kavramları, verilen cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun şekilde yerleştiriniz.

Bulutsu Nötron Yıldızı Parlak Yıldız Kırmızı Gök Cismi Takım Yıldızı Küçük Ayı Hidrojen Kuyruklu yıldız

1

Uzayda birçok gazve tozlardan oluşmuş yıldız oluşum alanlarına denir

2

Uzayda yer alan bütün cisimlere denir

3

Işık yayan gök cisimlerine denir

4

Yıldızlarda elementi bulunur.

5

Sönmekte olan yıldızlar soğuk ve renktedir.

6

Büyük yıldızların patlaması sonucu ya da kara delik oluşur.

7

Orion ve kelebek bulutsusu bulutsulara örnektir

8

Görünüşte birbiriyle ilgili gözüken yıldız gruplarına denir.

9

Takım yıldızının içinde kutup yıldızı da bulunmaktadır.

10

,Güneş’in yakınından geçerken ısınarak gaz açığa çıkarmaya başlayan, buzlu, küçük cisimlerdir.

B. Aşağıda verilen bilgiler doğru ise D, Yanlış ise Y seçeneğini seçiniz.

1

D	Y
		Galaksilerin şekilleri sabittir ve değişmez.
		Samanyolu galaksisi şekil olarak Andromeda ile aynı sınıfta yer alır.
		Metaorların atmosfere girdiğinde yanarak yok olmasıyla oluşan parlaklığa yıldız kayması denir.
		Büyük kütleli yıldızlar patlayarak süpernova veya kara deliğe dönüşebilirler.
		Yıldızlar köşeli bir yapıya sahip ışık kaynakları olduğu için yanıp sönüyormuş gibi gözlemlenirler.

2

D	Y
		Güneş orta büyüklükte bir yıldız olduğu için rengi sarı-turuncudur.
		Çoban yıldızı gerçekte Venüs gezegenidir.
		Evren sabittir ve başlangıcı sonu yoktur.
		Tüm yıldızlar bulutsulardan oluşurlar.
		Işığın bir yılda almış olduğu yola ışık yılı denir.

C. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

1 Evrende Sürekli olarak gerçekleşen patlamalar nedeniyle ısı ve ışık veren gök cisimlerine ▲ denir. Bunlar yüksek sıcaklıktaki gaz ve toz bulutlarından oluşan ■ 'ların sıkışmasıyla meydana gelirler. Bu gök cisimlerinden bize en yakın olanına biz ● diyoruz.

Yukarıda ▲, ■ ve ● yerine getirilmesi gereken tanımlar hangi şıkta doğru olarak verilmiştir.

	▲	■	●

	A) Yıldız Galaksi Güneş
	B) Güneş Galaksi Bulutsu
	C) Yıldız Bulutsu Güneş
	D) Güneş Bulutsu Ay

2 Kara Deliklerle alakalı ;

I - Çok güçlü bir çekim gücüne sahiptirler.

II - Optik teleskopların kullanıldığı gözlem evinden gözlenebilirler.

III - Bulutsuların sıkışmasıyla oluşurlar.

verilen bilgilerden hangisi yada hangileri doğrudur?

	A) Yanlız I
	B) I ve II
	C) I ve III
	D) I, II ve III

3

Gezegenimizin ısı ve ışık kaynağı olan güneş ile alakalı aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlış bir yorumdur?

	A) Orta sıcaklıkta bir yıldızdır.
	B) Evrenin en büyük yıldızıdır.
	C) Yıldız sistemimizin en büyük gök cismidir.
	D) Gündüz görebileceğimiz tek yıldızdır.

4

		Boşluk ile birlikte tüm gök cisimlerinin tamamına evren denir.
		↓D				Y↓
Uzay dünya dışında kalan boşluğa denir.						Evrenin oluşması ile alakalı en güncel teori Büyük Patlama (Big Bang) Teorisidir.
D↓	↓Y					D↓			↓Y
1.Kapı				2.Kapı		3.Kapı				4.Kapı

Şemada ilk cümleden itibaren ifade doğru ise D, Yanlış ise Y ile gösterilen taraftan gidilirse hangi kapıya ulaşılır?

	A) 1.Kapı
	B) 2.Kapı
	C) 3.Kapı
	D) 4.Kapı

5 Yıldızlar ve Gezegenler ile alakalı bazı özellikler tabloda verilmiştir.

YILDIZLAR		GEZEGENLER
A - Isı ve ışık kaynağıdır.		1 - Yakınındaki yıldızdan aldığı ışık ile gözlemlenebilirler.
B - Geceleri bakıldığında diğer yıldızlara göre konumu sabittir.		2 - Geceleri Bakıldığında göz kırpıyormuş gibi ışık verirler.
C - Karasal yada gazsal yapıda olabilirler.		3 - Bazılarının yörüngesini dolduran uyduları vardır.

Tabloda hangi ifadeler yer değiştirilirse tablo doğru bir şekilde hazırlanmış olur.

	A) A ⇔ 3
	B) B ⇔ 1
	C) C ⇔ 2
	D) B ⇔ 2

6 Aşağıda bazı teleskoplar hakkında bilgi verilmiştir.

Optik Teleskoplar: Ayna ve merceklerle oluşturulan teleskoplardır.

Hubble Uzay Teleskopu: Dünyanı yörüngesine yerleştirilen bir teleskoptur.

James Webb Uzay Teleskopu: Hubble Uzay Teleskopunu yerini alan yeni bir teleskoptur.

Verilen bu teleskoplar hakkında verilen aşağıdaki genellemelerden hangisi doğrudur?

	A) Işık kirliliği ve nemden etkilenmezler.
	B) Teknoloji teleskoplarında daha fazla gelişmesini sağlamıştır.
	C) Yeni Webb Teleskopu kullanıldığından beri eski optik teleskoplara ihtiyaç kalmamıştır.
	D) Uzay teleskoplarında gözlenen bütün cisimler optik teleskoplarda da gözlenebilir.

TEST

1 Yıldızlarla ilgili;

I. Yıldızlar canlı değildir. Ancak canlılar gibi doğar, yaşar ve ölürler.

II. Sıcaklıklarına göre farklı renklerde olabilirler.

III. Küresel şekildedirler.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

	A) Yalnız II
	B) I ve II
	C) I ve III
	D) I, II ve III

2

		Bir ışık yılı, ışığın boşlukta bir yılda aldığı mesafedir
		↓D				Y↓
Işık yılı bir zaman birimidir						Işık yılı bir mesafe birimidir
D↓	↓Y					D↓			↓Y
1.Kapı				2.Kapı		3.Kapı				4.Kapı

Kutucuklar içindeki bilgiler incelenip doğru olanlar için (D), yanlış olanlar için (Y) yönünde ilerlenirse hangi çıkışa ulaşılır?

	A) 1.Kapı
	B) 2.Kapı
	C) 3.Kapı
	D) 4.Kapı

3 James Webb Uzay Teleskobu, kızılötesi astronomiye yönelik bir uzay teleskobudur. Uzaya gönderilmiş en güçlü teleskoptur. Eskiyen Hubble Uzay Teleskobu'nun kısmen ardılı olacak şekilde planlanmış. Aralık 2021'de fırlatılmış ve Ocak 2022'de yörüngesine girmiştir.

Bu teleskop ile ilgili;

I- Optik bir teleskoptur.

II- Gök cisimlerini fotoğraflayabilmektedir.

III- En iyi gözlemleri bulutsuz günlerde yapar.

bilgilerinden hangisi doğrudur?

	A) Yalnız I
	B) I ve II
	C) II ve III
	D) I, II ve III

4 Yıldızlarında geçirdiği dönemlere göre bir yaşam döngüsü olur.

Büyük kütleli bir yıldızın yaşam süreci sırasıyla aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

	A) Büyük kütleli yıldız ⇒ Kırmızı süper dev ⇒ Süpernova Patlaması ⇒ Nötron yıldızı veya karadelik
	B) Büyük kütleli yıldız ⇒ Süpernova Patlaması ⇒ Kırmızı süper dev ⇒ Nötron yıldızı veya karadelik
	C) Büyük kütleli yıldız ⇒ Gezegenimsi bulutsu ⇒ Kırmızı süper dev ⇒ Beyaz cüce
	D) Büyük kütleli yıldız ⇒ Kırmızı süper dev ⇒ Beyaz cüce ⇒ Gezegenimsi bulutsu

5

• Gök cisimlerini inceleyen bilim dalıdır.
• Gök cisimlerini incelemeye yarayan araçtır.
• Gök cisimlerini teleskop yardımıyla inceleyen bilim insanıdır.

Yukarıdaki tanımlar aşağıdaki kavramlarla eşleştirildiğinde hangi kavram açıkta kalır?

	A) Astronot
	B) Teleskop
	C) Astronomi
	D) Astronom

6 Yıldızların rengi o yıldızın boyutu hakkında fikir edinmemize yardımcı olur.

Buna göre bir yıldızın görünen rengi ile büyüklüğü hakkında yapılan aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlıştır?

	A) Büyük en fazla olan yıldızlar çok fazla renk tonu gönderebildiği için beyaza yakın bir tonda olurlar.
	B) Orta büyüklükte olan yıldızların renkleri sarıya yakın bir tonda olur.
	C) Büyük olarak oldukça küçük olan yıldızlar koyu turuncu renkte görünürler.
	D) Bir yıldız ne küçük ise o kadar fazla enerji verir.

7

• Küçükayı, Büyükayı, Avcı(Orion), gibi isimlendirilmiş gök cisimleridir.
• Uzayda bulunan toz, helyum ve diğer iyonize gazlardan oluşan yapıya denir.
• Dünya'mızın içinde yer aldığı ve sarmal yapıda bulunan galaksi çeşididir.

Yukarıdaki tanımlarda söz edilmeyen gök cismi aşağıdakilerden hangisidir?

	A) Takım Yıldızı
	B) Samanyolu
	C) Bulutsu
	D) Yıldız

8 Hubble Uzay Teleskobu, Dünya atmosferinin dışında konumlanması sayesinde, yeryüzündeki teleskoplara kıyasla pek çok avantaja sahip olabilmektedir: Atmosferin olumsuz etkilerinden (Görüntüde bulanıklık ve havadaki partiküllerden yansıyan ışığın oluşturduğu arka-plan kirliliği gibi) bağımsız görüntü elde edilmesinin yanı sıra, Ozon tabakası tarafından tutulan morötesi ışığın gözlemlenmesi ancak bu şekilde mümkün olabilmektedir.

Yukarıda verilen araç ile ilgili olarak;

I. Hubble bir uzay teleskobudur.

II. Dünya yörüngesindedir.

III. Uzay araştırmalarına büyük katkılarda bulunmuştur.

yorumlarından hangileri doğrudur?

	A) Yalnız I
	B) II ve III
	C) I ve III
	D) I, II ve III