GÜNEŞ SİSTEMİ VE TUTULMALAR ÖDEVPEDİA 2

HAFTALIK OLARAK OKUL PLANINA GÖRE O HAFTA İŞLENEN KONULAR İLE ALAKALI OLARAK HAZIRLANAN ÖDEVPEDİA'YA HER ÇARŞAMBA YENİ BİR SAYFA EKLENMEKTEDİR. SİTEDE VAR OLAN BÜTÜN ÇALIŞMALAR OKUL BİLGİLERİNİ PEKİŞTİRME AMAÇLIDIR. BU NEDENLE ÖNCELİK OKUL DERSLERİ VE ÖDEVLERİ OLMALIDIR!

Güneş ve Ay Tutulması

Ay'ın Dünya'ya düşen gölgesi

Dünya’nın gölgesinin Ay üzerine gelmesine Ay Tutulması, Ay’ın gölgesinin Dünya’nın üzerine gelmesine Güneş Tutulması denir.

Kolay hatırlamak için; Kimi göremezsek tutulma o ismi alır.

• Güneş’i göremezsek → Güneş Tutulması
• Ay’ı göremezsek → Ay Tutulması

Güneş Tutulması

Güne, Dünya ve Ay bazen aynı düzlem üzerinde doğrusal olarak dizilir. Yani 3 gök cismi düz bir çizgi üzerine denk gelir. Bu durumda eğer arada olan Ay ise Ay’ın gölgesi Dünya üzerine düşer. Dünya’nın gölgede kalan kısımlarından bakıldığında Güneş’in tamamı veya bir kısmı Ay tarafından kapanır.

• 

  Ay tutulması
  Ay’ın gölgesi Dünya üzerine düşer.
• Birkaç dakika sürer.
• Dünya’nın tamamında gözlenmez. Bunun nedeni Ay’ın gölge konisinin Dünya’dan küçük olmasıdır.
• Yeni ay evresinde gerçekleşir.
• Dünya’dan gündüz gözlemlenir.
• Dünya, Güneş ve Ay aynı doğrultuda olması gerekir. Ama her aynı doğrultuya gelme olayında tutulma gerçekleşmez.
• Ay, Dünya ve Güneş arasına girer.
• Çıplak gözle izlemek gözler için tehlikelidir.
• Yılda 2 – 5 kez gerçekleşebilir. Fakat ortalama aldığımızda iki senede yada senede bir yaşanır diyebiliriz.

Ay Tutulması

Dünya’nın gölgesi Ay üzerine düştüğünde Ay Güneş’ten ışık alamaz ve Dünya’dan bakıldığında görünmez

• Dünya’nın gölgesi Ay üzerine düşer.
• Birkaç saat sürer
• Dünya’da gece yaşanan bölgelerde gözlemlenir.
• Dolunay evresinde gerçekleşir.
• Dünya, Güneş ve Ay aynı doğrultuda olması gerekir. Ama her aynı doğrultuya gelme olayında tutulma gerçekleşmez.
• Dünya, Ay ve Güneş arasına girer.
• Çıplak gözle bakılabilir.
• Yılda 2 – 3 kez gerçekleşir.

1

Güneş ve Ay tutulmalarına ait özellikler içeren kartlar yukarıdaki kutulara atılacaktır. Sadece Güneş tutulması kartları sarı, sadece Ay tutulması kartları mavi ve ortak özellikler yeşil kutuya atılacak şekilde işaretleyiniz.

1.Işık ve gölge olayıdır. 2.Ay Yeni Ay evresindedir. 3.Ay Güneş ile Dünya arasındadır. 4.Ayı'ın dolunay evresinde gerçekleşebilir. 5.Ancak gece vakti gözlenebilir. 6.Ancak gündüz vakti gözlenebilir. 7.Ay'ın saydam olamamasının bir sonucudur. 8.Belirli aralıklarla gerçekleşen bir gök olayıdır. 9.Dünya Güneş ile Ay'ın arasında kalır. 10.Dünya Güneşe Ay'dan daha yakındır. 11.Ay Güneşe Dünya'dan daha yakındır. 12.Ay'ın gölgesi dünyaya düşer. 13.Gerçekleşmesi için Ay, Dünya ve Güneş'in aynı doğrultuda olması gerekir.

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13

2

Aşağıda Ay'ın evrelerinin Dünya Güneş konumu ve bu konumlarda Dünya'dan nasıl görüldüğü hakkında bir poster verilmiştir. Numaralandırılmış bu evrelerin hangilerinde hangi tutulma olabilme ihtimali düşünülebilir işaretleyiniz.

1	2	3	4	5	6	7	8
								Güneş Tutulabilir.
								Ay Tutulabilir.

A. Aşağıda yer alan kavramları, verilen cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun şekilde yerleştiriniz.

Saydam Yeni Ay Gündüz Dolunay Güneş Gece Dünya Doğrultu Doğrusal Filtreli

1

Ay tutulması Ay'ın evresinde gerçekleşir.

2

Ay 'nın gölgesine girdiğinde ay tutulması gerçekleşmiş olur.

3

Ay bir madde olsaydı güneş tutulması olmazdı

4

tutulması Ay'ın gölgesini Dünya üzerine düşmesi ile gerçekleşir.

5

Güneş tutulması sırasında Ay evresindedir.

6

Güneş ve Ay tutulması sırasında Ay, Dünya ve Güneş aynı 'ya gelirler

7

Güneş tutulması gerçekleşirken Dünya’dan gözlemleyebilmesi için olması gerekir.

8

Ay tutulması gerçekleşirken Dünya’dan gözlemleyebilmesi için olması gerekir.

9

Güneş tutulması izlenirken gözü korumak için gözlük kullanılması gerekir.

B. Aşağıda verilen bilgiler doğru ise D, Yanlış ise Y seçeneğini seçiniz.

1

D	Y
		Her ay düzenli olarak Güneş tutulması gerçekleşir.
		Güneş tutulması sırasında Ay dolunay evresindedir.
		Güneş tutulması gerçekleştiğinde dünyanın her yerinden gözlemlenemez.
		Ay tutulması sırasında Güneş ile Dünya Ay'ı arasına alır.
		Işığın doğrusal hareket etmemesi tutulmaların nedenidir.

2

D	Y
		Güneş tutulması esnasında Dünya ile Güneş Ay'ı arasına alır.
		Ay ve Güneş tutulmaları belirli aralıklarla tekrarlayan gök olaylarıdır.
		Ay tutulmaları Dünya'nın belirli bölgelerinde gözlenebilir.
		Ay tutulmaları sırasında Güneş'ten bakan bir gözlem uydusu Ay'ı göremez.
		Güneş tutulmaları Dünya'nın belirli bir kısmını karartır.

C. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

1 Aşağıdaki resimde Güneş, Dünya ve Ay'ın aynı doğrultuda oldukları bir kare verilmiştir.

Yukarıdaki gösterilen zaman diliminde;

I. Ay Dolunay evresindedir.

II. Güneş tutulması gerçekleşmiştir.

III. Dünya üzerinde Ay'ın gölgesi bulunur.

İfadelerinden hangileri doğrudur?

	A) I. ve II.
	B) I. ve III.
	C) II. ve III.
	D) I. , II. ve III.

2 Aşağıdaki resimde Güneş, Dünya ve Ay'ın aynı doğrultuda oldukları bir kare verilmiştir.

Yukarıdaki gösterilen zaman diliminde;

I. Gece olan bölgelerde gözlemlenebilir.

II. Ay Dünya'nın gölgesinde kalır.

III. Her ay bir defa gerçekleşmesi beklenir.

IV. Dolunay zamanı gözlenebilir.

İfadelerinden hangileri doğrudur?

	A) I. , II. ve III.
	B) I. , III. ve IV.
	C) II. , III. ve IV.
	D) I. , II. ve IV.

3 21 Haziran 2001 tarihinde gerçekleşmiş bir güneş tutulmasının dünya üzerinde oluşturduğu gölgeleme aşağıdaki gibi zaman hızlandırılarak simülasyonu yapılmıştır.

Sadece bu simülasyona göre aşağıdaki bilgilerden hangisine ulaşılabilir.

	A) Ay'ın gölgesi farklı şehirlere farklı zamanlarda düşmüştür.
	B) Ay bu tutulma sırasında yeni ay evresindedir.
	C) Tutulma sırasında Ay, Güneş'e Dünyadan daha yakındır.
	D) Tutulma bütün şehirlerden gözlenebilmiştir.

4 Güneş tutulması ve Ay tutulması olaylarının ortak noktalarının yer aldığı notlar arasına,

I. Yıl içinde birden fazla kez gerçekleşebilirler.

II. Güneş, Dünya ve Ay aynı doğrultudayken gerçekleşirler.

III. Dünya’nın gece yaşayan tarafındakiler gözlemleyebilir.

ifadelerinden hangileri yazılabilir?

	A) Yalnız I
	B) I ve II
	C) II ve III
	D) I, II ve III

5 Aşağıda Ay'ın evrelerinin Dünya Güneş konumu ve bu konumlarda Dünya'dan nasıl görüldüğü hakkında bir poster verilmiştir.

Buna göre;

I. 1. ve 9. yeni ay evresidir ve güneş tutulması yalnızca bu evrede gerçekleşebilir.

II. 5. evre dolunay evresidir ve ay tutulması yalnızca bu evrede gerçekleşebilir.

III. 5. hariç diğer evrelerde Ay'ın bir bölümünün karanlık olması Dünya'nın gölgesinden kaynaklanır.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

	A) Yalnız I
	B) I ve II
	C) II ve III
	D) I, II ve III

6 Bir tutulma modelinde Dünya’nın, Güneş’e Ay’dan daha yakın olduğu bilinmektedir.

Bu tutulma olayı ile ilgili,

I. Ay’ın gölgesi Dünya’nın üzerine düşmektedir.

II. Tutulma olayı gerçekleşirken Ay, dolunay evresindedir.

III. Ay tutulması modellenmiştir.

yorumlarından hangileri doğrudur?

	A) Yalnız I
	B) I ve II
	C) II ve III
	D) I, II ve III

TEST

1 Aşağıda bazı sorular verilmiştir.

1. Ay tutulması sırasında Güneş ışığını hangi gök cismi engellemektedir?
2. Güneş tutulması sırasında Ay hangi evrededir?
3. Güneş tutulması gece mi gündüz mü görülür?

Soruların cevapları sırasıyla aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

	1. Soru	2. Soru	3. Soru

	A) Ay Dolunay Gündüz
	B) Dünya Dolunay Gece
	C) Ay Yeni ay Gece
	D) Dünya Yeni ay Gündüz

2

Güneş tutulmasını tahmin etmek isteyen birisi aşağıdaki sorulardan hangisini sorması yardımcı olmayacaktır?

	A) Güneş, Dünya ve Ay aynı doğrultuda mı?
	B) Bir önceki Güneş tutulmasından bir ay süre geçti mi?
	C) Ay, yeni ay evresinde mi?
	D) Ay, Güneş ile Dünya’nın arasında mı?

3

Güneş ve Ay tutulmalarına ait özellikler içeren kartlar yukarıdaki kutulara atılacaktır. Güneş tutulması kartları sarı, Ay tutulması kartları mavi ve ortak özellikler yeşil kutuya atılması gerektiğine göre; aşağıdakilerden hangisi yanlış olur?

	A) Sarı kutuya ” Güneş ışığı Dünya’nın belirli bölgelerine geçici bir süre ulaşmaz “ kartı atılabilir.
	B) Yeşil kutuya “her ay gerçekleşir” kartı atılabilir.
	C) Mavi kutuya ” Güneş’ten çıkarak gelen ve Ay’ın yansıttığı ışık Dünyanın belirli bölgelerine geçici bir süre ulaşmaz “ kartı atılabilir.
	D) Sarı kutuya "Ay’ın Dünya çevresindeki hareketlerinin sonuçlarından biridir" kartı atılabilir.

4

Mehmet Güneş ve Ay tutulmaları ile ilgili bir poster hazırlıyor. Posterde Güneş tutulmasını ve Ay tutulmasını göstermek için A, B, C ve D alanlarının hangilerine ay resmi yapıştırmalıdır?

	Güneş Tutulması	Ay Tutulması

	A) A B
	B) A D
	C) B C
	D) D A

5 Aşağıda verilmiş olan şemada yer alan bilgiler ait oldukları kavram ile ilerlenecektir.

		Ay'ın güneş ile dünya arasına girmesiyle oluşur.
		↓Güneş Tutulması				Ay Tutulması↓
Ay tutulması sırasında Ay'ın bulunduğu evredir.						Güneş tutulması sırasında Ay'ın bulunduğu evredir.
Dolunay↓	↓Yeni Ay					Dolunay↓			↓Yeni Ay
1.Kapı				2.Kapı		3.Kapı				4.Kapı

Buna göre doğru elemleştirmeleri yaparak ulaşabileceğimiz kapı hangisidir?

	A) 1.Kapı
	B) 2.Kapı
	C) 3.Kapı
	D) 4.Kapı

6 Güneş ve Ay tutulmaları ile ilgili özelliklerden bazıları karışık olarak aşağıda verilmiştir.

■ Çıplak gözle izlenebilir.

● Gündüz gerçekleşir.

▲ Ay, Dünya’nın gölgesinde kalır.

★ Tutulma yaklaşık bir saat gözlenebilir.

◆ Dünya üzerinde dar bir alanda gözlenir.

Buna göre, verilen özelliklerden hangileri Ay tutulmasına aittir?

	A) ■ ★
	B) ■ ▲ ★
	C) ◆ ●
	D) ■ ▲

7 Aşağıda Güneş, Dünya ve Ay ile süslenmiş bir saat bulunmaktadır.

Akrebin ucuna Dünya, yelkovanın ucuna Ay ve merkezine Güneş koyulan saatin gösterdiği andan itibaren ikinci defa ay tutulmasını modelleyebileceği saat kaçtır?

	A) 01:05
	B) 00:32
	C) 02:10
	D) 02:40

8 Aşağıda gökyüzünde gerçekleşen bir olay ile ilgili bilgi verilmiştir.

• Ay’ın yeni ay evresinde gerçekleşir.
• Ay’ın gölgesi Dünya’nın üzerine düşer.
• Her ay gerçekleşen bir olay değildir.

Hakkında bilgi verilen olayın gerçekleşmesi için Dünya, Güneş ve Ay aşağıdaki konumlardan hangisinde olmalıdır?

	A)
	B)
	C)
	D)